میلگرد چیست + انواع میلگرد و 4 استاندارد آن

یکی از مقاطع مهم و کاربردی در ساختمان‌سازی که نقش ویژه‌ای در ایجاد مقاومت سازه‌های بتنی دارند، میلگردها هستند اما آیا می‌دانید میلگرد چیست؟ هر کدام از ما کم و بیش از کنار ساختمان‌های نیمه‌کاره عبور کرده‌ایم. در میان مصالح آن‌ها، مقطعی لوله‌ای و آهنی شکل، به وفور به چشم می‌خورد. این مقطع، همان میلگرد است.

از میلگرد به‌طور گسترده در ساختمان‌سازی استفاده می‌کنند، تا در زمان زلزله و وارد شدن فشار به سازه، مانع از جابجا شدن آن در بتن گردد. میلگردهای تولیدی در سایز، اندازه و قطرهای متنوعی ساخته می‌شوند. علاوه بر این قیمت میلگرد هر کارخانه با کارخانه دیگر متفاوت می‌باشد. برای آن‌که درباره این مقطع به اطلاعات جامعی دست یابید و بدانید که میلگرد چیست، مطالعه این مقاله را پیشنهاد می‌کنیم. با ما همراه شوید.

میلگرد چیست؟

در پاسخ به سوالی که مطرح می‌شود میلگرد چیست، این‌گونه می‌توان گفت که میلگرد (به انگلیسی Rebar) یک نوع میله با سطح مقطع دایره‌ای شکل و توپر است که از فولاد ساخته می‌شود. بیش‌ترین کاربرد این مقطع، افزایش مقاومت در سازه‌های بتنی است.

میلگرد از چه ساخته شده است؟

میلگرد از فولاد، آهن و ترکیب عناصری همچون منگنز، کربن، فسفر و گوگرد به تولید می‌رسد.

تاریخچه کشف میلگرد

میلگرد از جمله مهمترین عناصر در ساخت و ساز به حساب می آید. بر خلاف تصور عموم که بتن ها را عامل مقاومت ساختمان می دانند، در زمان زمین لرزه، میلگردها عامل اصلی محافظت ساختمان هستند.

حال که دانستیم میلگرد چیست و در ساختمان‌سازی نقش میلگرد چیست، به بررسی تاریخچه آن می‌پردازیم. نخستین بار میلگرد توسط جوزف لوئیس کشف شد. او به این نکته پی برد که اگر میلگرد در کنار بتن استفاده شود نقص کششی بتن را پوشش داده و سازه هم در مقابل نیروهای کششی و هم در مقابل نیروهای فشاری از مقاومت زیادی برخوردار می شود.

در واقع بتن فقط در مقابل نیروهای فشاری استحکام بالایی دارد. و در زمان اعمال فشار نیروهای کششی مقاومت زیادی نداشته و دچار ترک خوردگی می شود.

با استفاده از میلگرد در کنار بتن نقطه ضعف آن پوشش داده شده و در برابر نیروهای کششی و خمشی نیز مقاوم می شود.

اساس شناسایی میلگرد چیست؟

به اشتباه تصور می‌شود که شناسایی میلگرد بر حسب ضخامت، طول یا عرض آن صورت می‌گیرد. این در حالی است که اساس شناسایی این مقطع فولادی، قطر آن می‌باشد.

انواع میلگرد کدام است؟

میلگردها که از انواع مقاطع پرکاربرد در ساختمان‌سازی به شمار می‌آیند، در انواع گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تنوع و دسته‌بندی از منظرهای مختلفی صورت می‌گیرد که در ادامه به تفصیل به شرح هر کدام خواهیم پرداخت:

انواع میلگرد از نظر شکل ظاهری

میلگردها از لحاظ شکل ظاهر، در سه نوع آجدار، ساده و کلاف (Coil rebar) وجود دارند. میلگردهای ساده و آجدار بیش‌ترین مصرف را دارند. میلگردها در ساخت و سازها، از فونداسیون گرفته تا ستون‌های اصلی برای شکل دادن به ساختمان استفاده زیادی دارند.

میلگرد ساده (Simple rebar) چیست؟

به میلگردهایی که سطحی صاف و بدون آج دارند، میلگرد ساده می‌گویند. قطر میلگرد ساده غالبا 6 تا 50 mm می‌باشد. از خصوصیات این میلگرد می‌توان به سادگی خم و برش آن اشاره نمود. به همین دلیل در پل‌سازی و یا در ساخت سازه‌های سنگین کاربری ندارد.

فی میلگرد چیست؟

یکی از علامت‌هایی که روی میلگردهای دارای سطح مقطع ساده حک می‌شود، علامت فی Ø است که معادل قطر اسمی میلگردهای ساده است. فی میلگرد علامتی بین‌المللی است و حک آن بر روی میلگرد، به معنای ساده و بدون آج بودن آن است.

کاربرد میلگرد ساده

در پاسخ به این سوال که کاربرد میلگرد چیست، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• استفاده در ماشین سازی
• استفاده در اتصالات صنعتی
• اتصالات ساختمانی
• در مواقع نیاز به روکش فلزی با وزن کم در اتصالات زیربنایی خیابان‌ها

میلگرد آجدار (Ribbed rebar) چیست؟

همان‌طور که از اسم آن مشخص است میلگرد آجدار بر سطح خود آج و فرورفتگی‌هایی دارد. اما علت برجستگی میلگرد چیست؟ وجود آج در این میلگرد به جلوگیری از لیز خوردن آن در داخل بتن کمک می‌کند و در نتیجه منجر به افزایش مقاومت کششی سازه بتنی می‌گردد.

این نوع میلگرد در قطر 6 تا 50 mm تولید می‌شود. یک نمونه از انواع میلگرد آجدار، میلگرد ترمکس است که با توجه به مقاومت بالا در سازه‌های بتنی مصرف دارد.

کاربرد میلگرد آجدار چیست؟

برای آن‌که بدانید کاربرد این میلگرد چیست، در ادامه به شماری از موارد استفاده آن اشاره نموده‌ایم:

• استفاده در ساختمان‌سازی، ایستگاه BRT و انواع سازه‌های بتنی
• اصلی‌ترین نقش میلگرد آجدار تولید بتن مسلح است؛ زیرا بتن در برابر فشارهای کششی آسیب‌پذیر بوده و ترک می‌خورد؛ به همین خاطر برای برطرف کردن این مشکل، از میلگرد آجدار کمک می‌گیرند تا بتن در برابر فشارهای کششی ناشی از زمین لرزه نیز مسلح شده و آسیب نبیند.

به علت آن‌که میلگرد در بتن کاربرد بسیاری دارد، مطالعه مقاله زیر می‌تواند برای شما مفید باشد.

انواع میلگرد از لحاظ جنس تولید شده

طبق این دسته‌بندی، انواع میلگرد بر اساس متریال تولید، شامل موارد زیر می‌شود:

میلگرد اروپایی (European rebar)

در توضیح میلگرد اروپایی (European rebar) می‌توان به چند نکته اشاره کرد. عامل اصلی در تولید این فلز منگنز است. این میلگرد از نظر ویژگی خم شوندگی بیش‌ترین مقاومت را دارد و در شهرهایی که میزان زمین لرزه در آن زیاد است، پیشنهاد نمی‌شود.

میلگرد با فولاد کربن دار (Black rebar)

میلگرد پرکربن یا میلگرد سیاه در تعداد و تنوع زیادی ساخته می شود. درجه مقاومت کششی این میلگرد بسیار بالا است. از ویژگی های منفی آن اینکه سرعت فرسایش و زنگ زدگی در آن بالا است. و باعث ترک خوردگی در بتن می شود، و در مناطقی که آب و هوای مرطوب دارند توصیه نمی شود.

میلگرد با پوشش اپوکسی (epoxy coated rebar)

ترکیب میلگرد سیاه با پوشش اپوکسی این میلگرد را ایجاد می کند. این میلگرد به نسبت مورد قبلی در مقابل خوردگی از استحکام بیشتری برخوردار است. ولی به خاطر ظرافت پوشش آن باید مراقب بود تا آسیبی به آن وارد نشود. اگر پوشش آن آسیب ببیند درجه استحکام آن در مقابل خوردگی کاهش می یابد.

میلگرد گالوانیزه (Galvanized rebar)

برای اینکه درک بیشتری از میلگرد گالوانیزه داشته باشیم به مقایسه آن با میلگرد اپوکسی می پردازیم.

میلگرد گالوانیزه (Galvanized rebar) در مقایسه با اپوکسی میزان مقاومت بسیار بیشتری دارد و حدود 40 برابر، در مقابل خوردگی مقاوم‌تر است و طبیعی است که از نظر قیمتی نیز گرانتر باشد. بخاطر ویژگی مقاومت در برابر خوردگی میزان محبوبیت این میلگرد نیز بیشتر است.

میلگرد فایبرگلاس (Fiberglass rebar)

این میلگرد بخاطر تقویت بتن مورد مصرف قرار می گیرد و دارای وزن پایینی است. این میلگرد قابلیت خمش ندارد اما نسبت به خوردگی مقاومت دارد.

میلگرد فولاد استنلس استیل (Stainless steel rebar)

به دلیل مقاومت بسیار زیاد در برابر خوردگی از گران قیمت‌ترین میلگردها به حساب می آید. اما مصرف عمومی نداشته و زیاد استفاده نمی شود.

منظور از فولاد استنلس، فولاد ضد زنگ می‌باشد که در زمان تولید آن در کارخانه مصلح به پوشش ضد خوردگی شده است.

میلگرد بازالت چیست؟

میلگرد بازالت از اتصال تعداد زیادی رشته یا فیبر بازالت تشکیل‌ می‌شود که با یک‌دیگر پیوند محکمی دارند و نهایتا منجر به دوام و پایداری ساختمان می‌گردند. به علت قابلیت قلیایی، میلگرد بازالت نیز می‌تواند در محیط‌های اسیدی و نمکی و هم‌چنین اماکن با رطوبت بالا، مقاومت بسیاری از خود نشان دهد. به همین علت در ساخت انواع سازه‌ها مانند تونل‌سازی، ایجاد جاده، بزرگراه، اماکن نظامی و هم‌چنین ایستگاه‌های لرزه‌نگار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

میلگرد کامپوزیت چیست؟

میلگرد کامپوزیت یا FRP (Fiber Reinforced Polymer) یکی از پرکاربردترین انواع میلگرد است. فیبرها یا الیافی که در تولید میلگرد کامپوزیت استفاده می‌شوند، معمولا از جنس کربن، شیشه، آرامید یا بازالت هستند.

ماده استفاده شده به عنوان رزین نیز امکان دارد از جنس پلی استر، اپوکسی یا وینیل استر باشد. نقش رزین ماتریکس، پیوسته نگه داشتن، محافظت و انتقال بار میان الیاف است. میلگرد FRP به علت مقاومت در برابر خوردگی، در محیط‌های اسیدی و خورنده دچار مشکل نمی‌شود.

میلگرد ترمکس چیست؟

میلگرد ترمکس به وسیله تکنولوژی QST ساخته می‌شود. در تولید میلگرد با این فناوری، میلگردها به ‌صورت یک عملیات درون خطی پس از مرحله نورد و به وسیله تکنولوژی ترمکس آبدهی شده، سطح آن سرد و سپس دمای درونی میلگرد به صورت طبیعی پایین آمده و میلگرد خنک می‌گردد. بنابراین، به میلگردی که توسط فرآیند خاموش کردن و  یا Self-tempering در مراحل نهایی نورد تولید شده باشد، میلگرد ترمکس گفته می‌شود.

میلگرد بستر

به چیدمان میلگرد به دو صورت افقی و عمودی در دیوار و یا داخل تیرچه بلوک، میلگرد بستر گفته می‌شود. بکارگیری میلگرد بستر در سازه سبب بهبود شکل‌گیری دیوار، عدم نیاز به تزریق دوغاب، متصل نمودن دیوارهای دولایه به‌هم‌دیگر و به وجود آمدن اتصال مکانیکی برای نمای بنایی خواهد شد.

میلگرد نرمال چیست؟

میلگرد نرمال، یکی از انواع میلگردهای میلگردهای فولادی است و از لحاظ ساختار و شکل، میلگرد نرمال تفاوتی با دیگر میلگردها ندارد، اما طول پایین‌تری نسبت به سایر دارا می‌باشد. در تعریف دقیق‌تر به میلگردی که طول آن از 3.2 الی 11.8 متر متغییر باشد، میلگرد نرمال گفته می‌شود. 

میلگرد ترانس چیست؟

میلگرد ترانس یکی از انواع میلگردهای فولادی است که افزون بر مقاومت بالا، دارای ظاهر زیبایی نیز می‌باشد؛ چراکه از لحاظ شکل ظاهر، زیبا و صیقلی است. این اتفاق با صیقل دادن میلگرد و پولیش‌زنی پس از نورد گرم حاصل می‌گردد.

میلگرد حرارتی چیست؟

میلگردهای حرارتی نوعی از میلگردهای فولادی هستند که به علت شرایط و محل مورد استفاده، این‌گونه نام گرفته‌اند. هنگام ساخت سقف‌ها، تعداد مشخصی از میلگرد را با فاصله‌ی مشخص، در یک‌ سوم بالای ضخامت دال بتنی، به ‌شکل چپ و راست و عمود بر تیرچه‌ها قرار می‌دهند که سبب جلوگیری از انقباض و انبساط بیش از حد بتن جلوگیری می‌شود.

میلگرد انتظار یا ریشه چیست؟

میلگرد انتظار یا ریشه یکی از انواع میلگردهای فولادی بوده که برای اتصال مکانیکی میان اجزای تشکیل دهنده بتن یا دال بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از میلگرد انتظار سبب جلوگیری از شکست و ترک خوردگی گوشه سازه خواهد شد.

میلگرد تقویتی چیست؟

میلگردهای تقویتی یکی از انواع میلگردهای فولادی هستند که با هدف تحمل نیروهای فشاری و کششی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آن‌جایی که بتن به تنهایی توان تحمل بار زیاد را دارا نمی‌باشد و نیروی کششی پایینی دارد، در کنار میلگردهای تقویتی در سازه مورد استفاده قرار گرفته و مقاومت ساختمان را افزایش می‌دهد.

چسب میلگرد چیست؟

چسب کاشت میلگرد یا انکر شیمیایی، یک ترکیب شیمایی به حساب می‌آید که دارای 2 یا 3 جزء بوده و بر پایه رزین پلیمری، وینیل استر، پلی استر و دیگر افزودنی‌های بتن تولید می‌شود. افزودنی‌های بتن دارای مواد نرم‌کننده و پرکننده هستند.

مواد نرم‌کننده دمای تبدیل شیشه‌ای چسب را کاهش و انعطاف‌پذیری را افزایش می‌دهند. در مقابل مواد پرکننده ویژگی‌های مکانیکی چسب را بهبود می‌دهند و از انقباض آن به هنگام گیرش و سخت شدن، جلوگیری می‌نمایند. استفاده از این چسب منجر به افزایش مقاومت سازه بتنی شده و به علت کاهش مصرف آرماتور، دارای صرفه اقتصادی است.

تفاوت میلگرد ادکا و ممان منفی در چه مواردی است؟

میلگرد ادکا و ممان منفی دو میلگرد فولادی پرکاربرد در صنعت ساختمان سازی به شمار می‌روند که به ترتیب در تامین ظرفیت برش در قسمت پایانی تیرچه و برطرف نمودن میزان لنگر منفی دال سقف کاربرد دارند. این دو میلگرد فولادی در شکل ظاهری، کاربرد، ضرورت استفاده و نحوه نصب و اجرا متفاوت هستند.

انواع میلگرد مطابق با استاندارد تولید (استاندارد روسی)

طبق این دسته‌بندی، انواع گرید میلگرد شامل موارد زیر می‌شود:

میلگرد A1

میلگرد نرم و میلگرد داکتیل اسم دیگر این میلگرد است. از ویژگی‌های آن این‌که بدون آج است. در تولید این میلگرد از کربن کمی استفاده شده و به همین خاطر خاصیت شکل‌پذیری دارد و در مواقعی که به خم‌کاری نیاز باشد، از آن استفاده می‌کنند.

میلگرد A2

این میلگرد از نوع آجدار است و آج‌های یکدستی در سطح رویی خود دارد. از دیگر اسم‌های آن می‌توان به میلگرد آجدار، مارپیچ و نیمه ترد اشاره داشت. دلیل ایجاد آج بر روی این نوع میلگرد، چسبندگی بهتر آن در میان بتن و عدم جابجایی آن است. این میلگرد بیشتر در خاموت‌کاری استفاده می‌شود.

میلگرد A3

میلگرد جناغی نام دیگر آن است؛ زیرا در سطح خود دارای آج‌های مانند جناغ می‌باشد. میلگرد a3 نیمه سخت بوده و به همین دلیل در مقایسه با دو مورد قبلی خاصیت شکل‌گیری کمتری دارد.

میلگرد A4

این نوع میلگرد هم از نوع آجدار می‌باشد. با عنوان میلگرد مرکب هم معروف است. از نوع سخت بوده و غالبا در سازه های فولادی از آن استفاده می‌شود. شکل زیر مربوط به میلگرد A4 می‌باشد.

روش تشخیص انواع میلگرد چیست؟

میلگردهای استاندارد A1 از فولاد نرم تولید می‌شوند و معمولا به صورت صاف و بدون آج به تولید می‌رسند. به همین علت تشخیص آن‎‌ها به آسانی انجام می‌شود. طبق استاندارد ملی و مبحث نهم، میلگرد A3 دارای آج جناقی هفت و هشتی می‌باشد؛ درحالی‌که میلگرد A2 آج مارپیچ دارد.

• لازم است که مجری یا ناظر سازه‌ به نوع آرماتور مصرفی در سازه توجه کند. در صورتی که نوع آن در نقشه‌ها مشخص نباشد، باید آن را از طراح درخواست نماید.
• تامین میلگرد از کارخانه‌های معتبر حائز اهمیت بسیاری می‌باشد؛ چراکه ممکن است افرادی اقدام به تولید میلگرد A2 با آج جناقی نمایند.
• لازم است ناظر سازه در صورت شک کردن به نوع میلگرد، نمونه‌ای از آن را به آزمایشگاه انتقال دهد.

کاربرد انواع میلگرد در ساختمان چیست؟

میلگردهای ساده و آجدار، مصارف بسیاری در صنعت و ساختمان‌سازی دارند. این مقطع آهنب وظیفه‌ تحمل و انتقال فشار را بر عهده دارند و از پایین‌ترین قسمت ساختمان در فوندانسیون تا بالاترین بخش در ستون برای شکل‌دادن ساختمان استفاده می‌شوند.

بندیل میلگرد چیست؟

باتوجه به کاربرد بسیار میلگرد، طریقه صحیح بسته بندی آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

استاندارد میلگرد چیست؟

در تولید کلیه مقاطع فولادی در هر کارخانه‌ای از استانداردهای زیادی استفاده می‌شود. تا هم کیفیت محصولات تولیدی حفظ شود و هم قیمت محصولات رقابتی باشد. برای تولید میلگرد از استانداردهای زیادی استفاده می‌شود که در ادامه به ذکر آن می پردازیم.

• ASTM، انجمن مواد و آزمون آمریکا با ‌نام ACI (318-14) که معروف ترین استاندارد است.
• JIS، ژاپن که استاندارد JIS G3112 را برای میلگرد به کار رفته در بتن معرفی کرده است.
• DIN، آلمان که استاندارد DIN 488 را برای میلگردهای بکار رفته در بتن مسلح ایجاد کرده است.
• ISO، سازمان بین‌المللی استاندارد که ISO 6935 را برای میلگردهای فولادی بیان کرده است.

میلگرد زیگزاگ چیست؟

میلگرد زیگزاگ یا میلگرد خرپا نامیده می‌شود و از 3 میلگرد آجدار با گرید و استاندارد A3 و یک میلگرد ساده و بدون آج با گرید و استاندارد A1 تولید می‌گردد. این میلگرد به علت آن‌که در قسمت عرضی آن به شکل زیگزاگی می‌باشد، با این عنوان شناخته می‌شود.

میلگرد سنجاقی چیست؟

میلگرد سنجاقی، قلاب دوخت، دوخت ستون یا رکابی یکی از انواع میلگردهای فولادی است که نسبت به سایر انواع میلگرد، دارای اندازه‌ای باریک‌تر و کوچک‌تر است و به علت آن‌که از هر دو طرف خم می‌شود، به نام سنجاقی نام دارد.

قلاب دوخت از انواع میلگردهای عرضی به شمار می‌رود که به علت تاثیر بر نحوه عملکرد ستون بتنی تحت تاثیر بار جانبی، حاثز اهمیت بسیاری می‌باشد. بار جانبی شامل مواردی همچون سیل، زلزله و طوفان می‌شود. برای ساخت میلگرد سنجاقی معمولا از میلگرد با استاندارد A2 که دارای آج می‌باشد، استفاده می‌کنند. اندازه این میلگردها به طور معمول 8 تا 10 است.

انواع وصله میلگرد

در ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که وصله میلگرد چیست؟ وصله میلگرد در حقیقت به اتصال چند میلگرد به هم‌دیگر با هدف ایجاد میلگرد طویل گفته می‌شود. به دلیل محدودیت طول میلگرد و نیز دلایل دیگر اجرایی برای ایجاد عملکرد کششی یا فشاری پیوسته در دو میلگرد در امتداد یکدیگر، لازم است که میلگردها را به یکدیگر وصله نمود.

در قطعات بتن مسلح وصله میلگردها به یکی از چهار روش وصله پوششی، جوشی، مکانیکی و اتکایی صورت می گیرد.

Fy میلگرد چیست؟

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مربوط به میلگردها در ساخت‌وساز، مقاومت کششی و تسلیم است. رقم این دو شاخص نشان‌دهنده دوام و کیفیت سازه هستند. منظور از مقاومت یا استحکام تسلیم، مقدار تنشی است که در آن، رفتار ماده از الاستیک به پلاستیک تغییر پیدا می‌کند. این تنش تسلیم یا استحکام تسلیم را با fy نشان می‌دهند. در حقیقت می‌توان گفت این پارامتر، میزان مقاومت و تحمل میلگرد را در برابر تغییر شکل نشان می‌دهد. هرقدر مقاومت تسلیم میلگرد بیش‌تر باشد، انعطاف‌پذیری کمتر خواهد بود. برای افزایش میزان تسلیم و مقاومت، باید عناصر خاصی را به آلیاژ فولاد اضافه کرد.

روش های تقویت میلگرد در برابر خوردگی

به علت آن‌که بر سطح میلگرد پوشش کافی وجود ندارد، لایه کم ضخامت و نازکی از اکسید بر سطح میلگرد به وجود می‌آید که منجر به خورده شدن میلگرد خواهد شد. به همین منظور از روش‌های مختلفی همچون پوشش بتنی، گالوانیزاسیون، پوشش اسیدی قلیایی و پوشش اپوکسی فیوژنی برای تقویت میلگرد در برابر خوردگی استفاده می‌شود.

عوامل موثر بر قیمت میلگرد چیست؟

عوامل متعددی همچون قیمت متریال اولیه برای ساخت، نوع و وزن میلگرد، استاندارد تولید، هزینه حمل و نقل، برند کارخانه تولیدکننده، میزان عرضه و تقاضا و غیره بر قیمت میلگرد اثرگذار هستند.

جمع بندی

در این مطلب با اطلاعات مفیدی در خصوص تاریخچه میلگرد، انواع و استانداردهای تولید میلگرد آشنا شدیم. دریافتیم که میلگرد چیست و این‌که بتن تنها در مقابل نیروهای فشاری استحکام بالایی دارد و در زمان اعمال فشار نیروهای کششی مقاومت نداشته و دچار ترک خوردگی می‌شود. به همین دلیل با استفاده از میلگرد در کنار بتن نقطه ضعف آن پوشش داده شده و بتن در برابر نیروهای کششی و خمشی نیز مقاوم می‌شود.

میلگردها بر اساس 4 گرید و استاندارد تولید می‌شوند که عبارتند از: میلگرد A1، میلگرد A2، میلگرد A3 و میلگرد A4. بجز میلگرد A1 که از نوع ساده است، بقیه گریدها از نوع میلگرد آجدار می‌باشند.

منبع (Resource): What is Rebar Types And Grades Of Steel Reinforcement

سوالات متداول