سوله چیست + انواع سوله و 7 کاربرد سوله ها

سوله‌ها و کاربردهای این نوع سازه از مباحث مهم مهندسی به شمار می‌آید. استفاده از آن در صورت انتخاب صحیح برای موارد گوناگون به‌ویژه در صنعت، با صرفه اقتصادی و سهولت در ساخت همراه بوده و در مجموع مورد توجه کاربران قرار گرفته است.

در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت و بیشتر شدن نیاز عمومی به فضاهایی با وسعت کافی و دارای قابلیت کاربردی بالا، ساخت و تدارک سوله نیز بیشتر شده و بر تقاضا برای تهیه آن افزوده شده است.

یکی از مهم‌ترین محصولات فولادی مورد استفاده در صنعت سوله سازی، پروفیل زد می‌باشد. بر همین اساس، خرید این نوع پروفیل از مراکز فروش معتبر و بدون واسطه جهت کاهش هزینه ساخت سوله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورتی که در صنعت سوله‌ سازی فعالیت دارید و همواره متقاضی خرید این مقطع فولادی هستید، رصد روزانه قیمت زد سوله و انتخاب زمان صحیح خرید اهمیت زیادی دارد.

در این نوشتار ضمن بررسی این موضوع می‌خوانیم:

• سوله چیست ؟
• انواع سوله کدامند ؟
• کابردهای انواع سوله چیست؟

با ما در مطالعه این مطلب همراه شوید.

سوله چیست؟

سوله به انگلیسی Industrial shedنامیده می‌شود و از جمله‌ مهم‌ترین سازه‌های صنعتی است که امروزه برای فضاهای وسیع به کار گرفته می‌شود. در پاسخ به سوال سوله چیست، می‌توان این‌گونه اظهار نمود که سوله‌ سازه‌ای فلزی است که تمرکز آن بر ساخت محیطی بدون ایجاد ستون میانی می‌باشد.

انواع سوله و ویژگی های آن ها

سوله‌ها از جذاب‌ترین و کاربردی‌ترین سازه‌های عمرانی هستند. نقش مهم سوله در فراهم آوردن فضای مناسب برای مصارف گوناگون به‌ویژه در صنعت، باعث شده است که بسیاری از مراکز تولیدی، کارخانجات و کارگاه‌ها برای تامین فضای مورد نیاز خود به تهیه این نوع سازه مهندسی روی بیاورند.

انواع سوله که عمدتا از فولاد ساخته می‌شود، با شیوه ابداعی خود انقلابی در تهیه و تدارک فضاهای مختلف به راه انداخته است.
بر این اساس سازه‌های شیب‌دار یا سوله‌ها (Gable Bents) دارای موارد استفاده فراوان و متنوعی هستند که در بخشی از این مطلب به آن خواهیم پرداخت.

در این مقاله با تنوع سوله‌ها آشنا می‌شویم. ابتدا به سراغ یکی از مدرن‌ترین و پرکاربردترین انواع سوله در دنیا می‌رویم تا بررسی کنیم که چه مزیت‌هایی در ساخت و کاربرد، این سازه سبک مهندسی را تا این حد محبوب و پرطرفدار کرده است.

سوله خرپایی و مزیت های آن

به‌روزترین انواع سوله با نام سوله سبک خرپایی شناخته می‌شود. این نوع سوله که با ورق فولادی (st37) تهیه می‌شود، پس از تهیه پروفیل و طبق محاسبات دقیق مهندسی ساخته شده و با روش‌های ویژه جوشکاری و توسط پیچ و مهره به‌یکدیگر متصل می‌شوند.

این نوع سوله بر اساس چیدمان فولاد و نقاط سبک اتصال آن شکل گرفته، و با کاهش چشم‌گیر میزان مصرف فولاد نسبت به مدل‌های کلاسیک تیرورقی همراه است. مزیتی که ضمن صرفه‌جویی اقتصادی، این نوع سوله را از مزیت تحمل بارهای جانبی کمتری نیز بهره‌مند نموده است.

وزن پایین این نوع سوله نیز از همین موضوع ریشه گرفته و آن را به یکی از ایمن‌ترین انواع سوله در جهان تبدیل نموده است. اما این تنها مزیت سوله سبک خرپایی نیست، بلکه نکات زیادی در این مورد وجود دارد که در ادامه مطلب به آن‌ها می‌پردازیم.

۵ مزیت سوله خرپایی

پیش از این به بررسی و معرفی سوله خرپایی پرداختیم. اما مزایای این سوله چیست؟در ادامه به پنج مزیت سوله خرپایی می‌پردازیم:

آزادی عمل نامحدود در شیوه طراحی شکل ظاهری

برای طراحی نمای ظاهری سوله سبک خرپا، هیچ محدودیتی وجود ندارد. موضوعی که از نظر مهندسی عمران مزیت بزرگی به‌شمار می‌آید. علاه‌بر نقش مهم و مثبت مهندسی این موضوع، تاثیر آن در انتخاب این نوع سوله برای مکان‌هایی نظیر سالن‌های همایش و تالارهای پذیرایی نیز بسیار قوی بوده و کاربرد آن را به گزینه انتخابی و برتر در این موارد تبدیل نموده است.

ارزان و مقرون به‌صرفه

همان‌طور که ذکر شد، ساخت این نوع سوله نسبت به سایر نمونه‌ها با مصرف فولاد به‌مراتب کم‌تری همراه است، که خود به‌تنهایی منجر به صرفه‌جویی در متریال مصرفی بابت ساخت شده و قیمت آن را ارزان‌تر نموده است. از طرفی وزن پایین‌تر نیز، با نیاز به فونداسیون کوچک‌تر همراه بوده و از این جهت نیز، کار با آن در مجموع مقرون به‌صرفه و اقتصادی تمام می‌شود.

حمل آسان، مونتاژ و نصب کم‌هزینه

این نوع سوله را نسبت به انواع سوله به راحتی می‌توان جابه‌جا کرد و در محل مورد نظر نصب نمود. همانند حمل آسان، نصب و مونتاژ این نوع سوله نیز بسیار آسان بوده و نفرات کمتری را درگیر می‌کند.

اجرای نامحدود دهانه عریض و بدون پایه

در این نوع سوله بر خلاف نمونه‌های دیگر، آزادی عمل نامحدود در انتخاب دهانه عریض و بدون پایه وجود دارد. موردی که با ایمنی کامل همراه بوده و از طرف سازمان نظام مهندسی نیز مورد تایید قرار گرفته است.

قابلیت اجرای سقف قوسی و هشتی

این نوع سوله سبک، امکان اجرای سقف را با تنوع قوسی و هشتی فراهم می‌کند، که بنا برمورد مصرف و کاربردی که از آن انتظار داریم، انتخاب می‌شود.

با سوله تیرورقی آشنا شویم

از قدیمی‌ترین شیوه‌های ساخت سوله روش کاربرد تیر ورق سیاه st37 است که به روش جوشکاری و برای تهیه سقف هشتی مورد استفاده است. این روش در کشور ما بسیار پرکاربرد است.

ساخت دهانه‌های بسیار عریض توسط این روش ممکن نیست، اما به‌لحاظ کاربرد در سوله‌های بدون پایه محدودیتی ندارند. ساخت سوله تیر ورقی با هزینه بالایی همراه بوده، نسبت به نمونه‌های خرپایی چندان مقرون به‌صرفه نیست.

گرچه این بالا بودن قیمت بیشتر مربوط به میزان مصرف مصالح بوده و ارتباط چندانی با دستمزد ساخت ندارد. فولاد که در این مورد نیز متریال مصرفی غالب است، در این نوع سوله به‌فراوانی مصرف شده که وزن و قیمت آن را بالا می‌برد.

حداکثر دهانه در انواع سوله تیر ورقی تا ۴۵ متر است. اما با استفاده از پایه می‌توان دهانه‌های عریض‌تری نیز تولید کرد؛ گرچه به‌دلیل بالا رفتن شدید مصرف فولاد، چندان مقرون به‌صرفه نیست. ضمن این‌که وزن سازه نیز بالاتر رفته و از نظر اصول مهندسی چندان مطلوب نخواهد بود.

از دیگر معایب این روش، کاربرد بیشتر جوش‌کاری به‌جای پیچ و مهره است که علاوه بر دشوار کردن مونتاژ آن، کار جابه‌جایی این نوع سوله را نیز مشکل و پرهزینه می‌کند.

در نهایت سنگین بودن سوله تیر ورقی، نیاز به فونداسیون بزرگ‌تر را در پی دارد که با هزینه بیش‌تر و دشواری در ساخت همراه است.
با این وجود، در انواع سوله کوچک (زیر ۱۸ متر) به‌دلیل ارزان بودن ورق و دستمزد کار، با این متریال و مصرف فولاد به میزان مشابه با سوله‌های خرپایی، قیمت در این نمونه استثنائا ارزان‌تر محاسبه می‌شود و برای کاربران به‌صرفه‌تر است.

یو بی ام: جدیدترین روش ساخت سوله

جدیدترین نوع سوله برای ساخت دهانه‌‌های تا ۳۰ متر با نام ubm از ورق‌های نورد شده گالوانیزه ساخته شده و از وزن کمی برخوردار است.
در این روش ورق‌ها توسط دستگاه سیمر به هم متصل می‌شوند. عوامل فیزیکی نظیر باد و طوفان می‌تواند به‌مرور زمان، این اتصالات را سست کرده و در نهایت نیز با ایجاد سر و صدا و لرزش، مشکلاتی در سوله ایجاد کند.

عایق‌بندی این نوع سوله با پاشیدن پلی‌یورتان بر روی سقف انجام می‌شود. از معایب بزرگ این نوع سوله عایق قابل اشتعال آن است که در مواردی نیز با مشکلات بهداشتی همراه بوده و برای مصارف سوله‌های تولیدی مواد غذایی و بهداشتی توصیه نمی‌شود.
تنها مزیتی که کاربرد این نوع سوله را تاحدی توجیه می‌کند، قیمت ارزان آن است که کاربرد یوبی‌ام را در مواردی پرمصرف نموده است.

اجزای سوله شامل چه مواردی می‌شود؟

سوله‌ها از اجزای مختلفی همچون لاپه، سگراد و گیرت، استرات، قاب‌های اصلی و مهاربند، وال پست و سینه‌بند تشکیل می‌شوند.

زمان ساخت سوله یا Industrial shed

عوامل مختلفی در تعیین مدت زمان لازم برای ساخت سوله نقش دارند که در ادامه مطلب قصد داریم به بررسی هر کدام بپردازیم:

• اخذ مجوز

بدیهی است که پیش از آغاز هر ساخت و سازی، لازم است که مجوزهای لازم دریافت گردد که همان مجوزهای بهره برداری و ساخت سازه می‌باشد. دریافت مجوز گاه چند روزه و گاه چند ماهه انجام می‌شود.

• بررسی نوع سوله و متریال مصرفی

به‌طورکلی برای محاسبه زمان ساخت سوله لازم است نوع سوله بررسی شود. چراکه زمان ساخت سوله‌های مختلف با یک‌دیگر متفاوت است. به عنوان مثال سوله‌هایی که دارای ستون میانی هستند، نیاز به زمان بیش‌تری دارند. در مقابل سوله سبک با تیرورق سینوسی، زمان زیادی احتیج ندارد.

• بخش فونداسیون

از آن‌جایی که هر شهر و منطقه زمین و خاک خاص خود را دارد، لازم است فشار و نوع فونداسیون سوله برای منطقه مورد نظر سنجیده شود. چنان‌چه زمین تراز باشد، مصالح مصرفی کم‌تری نیاز خواهد شد و استحکام سازه نیز افزایش می‌یابد. لازم است این عملیات به کمک  شرکت‌های سوله ساز صورت گیرد.

• مراحل نصب سوله

در این مرحله ابتدا سوله مدنظر به محل ارسال می‌شود. پس از آن در محل تخلیه می‌گردد. سپس ستون‌ها به کمک جرثقیل بر بیس فونداسیون قرار می‌گیرند.

• مراحل ساختمانی

از دیگر مراحل ساخت سوله، نصب سقف آن است. زمان ساخت سوله بسته به نوع پوشش سقف کم‌تر و بیش‌تر خواهد بود. از دیگر مواردی که بر زمان ساخت سوله اثرگذار خواهد بود، نصب پنجره بر سقف می‌باشد.

انواع سوله های جدید کدامند؟

پیش‌تر به معرفی انواع سوله‌ها پرداختیم. برخلاف سوله تیرورقی که از قدیمی‌ترین نوع سوله‌ها به حساب می‌آید، سوله خرپایی و سوله یو بی ام یا قوسی جزو جدیدترین انواع سوله محسوب می‌شوند. این سوله‌ها همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، علاوه بر برخورداری از مقاومت بالا، دارای شکل مدرن و امروزی هستند که سبب افزایش کاربرد آن‌ها در صنایع شده است.

کاربرد سوله چیست؟

حال که دانستیم سوله چیست و انواع آن کدام است، به بررسی موارد استفاده آن می‌پردازیم. سوله‌ها کاربردهای متنوع و زیادی دارند. از پوشش سقف خانه گرفته تا آشیانه هواپیما! تا جایی که می‌توان گفت با پیدایش این سازه‌های اغلب سبک و مقرون به‌صرفه، وسیع‌ترین میزان استفاده را برای موارد گوناگون یافته و تحول بزرگی در پوشش فضاهای کاربردی در موارد گوناگون را یافته‌اند.

اما این تنوع کاربرد برای استفاده بهینه و مفید، نیازمند تشخیص و طبقه‌بندی دقیق است. به‌طوری که با حوزه کاری و موردی که سوله برای آن انتخاب می‌شود، هماهنگی داشته باشد.

برای مثال در مواردی که هدف از کاربرد سوله، تولید یا نگهداری مواد غذایی و بهداشتی باشد، استفاده از متریال بهداشتی و آنتی باکتریال در ساخت بدنه بسیار مهم است.

در سوله‌هایی با کاربری‌های نیازمند به عایق نور و صدا، کاربرد ساندویچ پنل‌ها و مواد آکوستیک و مواردی با مصارف نگهداری و تولید مواد آتش‌زا یا در معرض حریق، سوله‌هایی با کاربرد عایق‌های حرارتی از اهمیت بالایی برخوردار است. نمونه‌های سوله دست دوم نیز در میان کاربران مورد استفاده بوده و از صرفه اقتصادی برخوردارند.

به‌طور کلی شماری از کاربردهای سوله شامل موارد زیر می‌شود:

1. انبارهای توزیع و نگهداری کالا
2. سالن‌های همایش و اجتماعات
3. نمایشگاه‌های هنری و کتاب
4. آشیانه پرواز هواپیما
5. سالن‌های ورزشی
6. نگهداری دام
7. تولید محصولات کشاورزی

تفاوت خرپا و سوله چیست؟

خرپا سازه‌ای فلزی شکل است که از اتصال اجزای مثلثی شکل به هم‌دیگر حاصل می‌شود. از انواع خرپا در ساخت سازه‌هایی همچون سوله استفاده می‌گردد.

انواع سوله کارخانه

یکی از کاربردی ترین حالت ساخت انواع سوله، ساخت سوله مدل کارخانه‌ای است. کارخانه‌ها از چندین ساختمان و ماشین آلات مختلف تشکیل می‌شوند. قبل از ساخت سوله برای کارخانه لازم است مراحلی از قبیل خرید زمین، نقشه خط تولید و نقشه ساختمان‌ها و سایر قسمت‌هایی که برای ساخت کارخانه لازم است، طراحی شود و مجوزهای لازم و پروانه ساخت برای طرح توجیهی را دریافت نماید.

برای ساخت سوله کارخانه از چندین سوله استفاده می‌شود و این تعداد درون یک سوله بزرگ‌تر قرار می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های یک کارخانه، خط تولید کارخانه است که ماشین‌های خط تولید در این قسمت قرار دارند و برای ساخت سوله ابتدا باید نقشه ماشین آلات، تعداد و مکان قرار گیری آن‌ها را مشخص کنیم. همچنین باید بدانیم جرثقیل سقفی که در کارخانه استفاده می‌شود چه تناژ و وزنی را دارا است.

جرثقیل سقفی برای جابجایی دستگاه‌ها در کارخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و وزن آن از طریق ستون‌ها به زمین منتقل می‌گردد. لازم به ذکر است که سوله باید وزن جرثقیل را تحمل نماید. بنابراین درنظرگیری استحکام سوله در ساخت آن اهمیت بسیاری دارد. ماشین‌های بکار گرفته نیز، وزن بالایی دارند؛ بنابراین لازم است در ساخت کف سوله نیز از مصالح با کیفیت عالی استفاده گردد.

بخش بعدی هر کارخانه، انبار آن است. انبار کارخانه بخشی است که کالاهای دپو شده کارخانه در آن قسمت قرار می‌گیرد و اگر کالای زیادی برای دپو در کارخانه موجود نباشد، می‌توان این قسمت از سوله را در خط تولید ساخت. در چنین حالتی سوله باید دارای دو در باشد که یکی برای ورود به خط تولید و دیگری برای ورود به بارگیری کالاها باشد.

در حالت کلی سوله انبار بستگی به حجم کالا دارد که چند مدل انبار مواد اولیه، انبار محصولات تولید شده و انبار ضایعاتی در کارخانه وجود دارد. بخش دیگر کارخانه، بخش اداری آن است. در ارتباط با این قسمت، در صورت کم بودن کارمندان مربوط به یک کارخانه، سوله مربوط به ساختمان اداری را می‌توان در قسمتی از سوله اصلی ساخت.

این نکته نیز حائز اهمیت است که با توجه به ارتفاع سوله اصلی، می‌توان قسمت ادارای را دو طبقه ساخت. اما چنان‌چه تعداد کارمندان یک کارخانه بالا باشد، لازم است که برای ساختمان اداری سوله جداگانه ساخته شود. بخش آخر، مربوط به قسمت نگهبانی است. سوله مربوط به نگهبانی کارخانه، معمولا در ابتدای محوطه برای کنترل ورود و خروج به کارخانه ساخته می‌شود و نیاز به استحکام خاصی برای این قسمت نیست. اما درصورتی‌که کارخانه کوچک باشد، می‌توان این قسمت را در ابتدای سوله کارخانه ساخت.

سوله صنعتی چیست؟

سوله سبک صنعتی به سازه‌ای گفته می‌شود که با انجام طراحی خاص و به صورت بسیار سبک به تولید رسد. سقف این سوله معمولا شیب‌دار یا منحنی بوده و دهانه آن بسیار بزرگ می‌باشد. از سوله فوق سبک صنعتی در ساخت کارخانه‌ها، انبار‌ها، مرغداری‌ها، گاوداری‌ها، آشیانه‌های هواپیما، تعمیرگاه‌ها، فروشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی استفاده می‌شود.

محاسبه وزن سوله

برای محاسبه وزن سوله به غیر از روش‌های آنلاین، می‌توان از روش‌ دستی نیز استفاده کرد. در این روش برای محاسبه وزن سوله، میزان وزن فولاد مصرفی، اندازه‌گیری می‌شود. برای محاسبه وزن سوله، لازم است سه پارامتر اصلی دهانه سوله، طول سالن و ارتفاع ستون مشخص شود.

افزون بر آن، از آن‌جایی که محاسبه وزن سوله کار نسبتا سختی است، برای آسان‌تر شدن محاسبات، مفروضات زیر در نظر گرفته می‌شود:

• ستون‌های میانی سوله در نظر گرفته نمی‌شوند.
• سوله بدون بدون طبقه و نیم طبقه فرض می‌شود.
• سوله دارای سقف دوطرفه شیب‌دار با شیب ۲۰ درجه است.
• محل جغرافیایی ساخت سوله، نرمال و از نظر احتمال وقوع بلایای طبیعی در شرایط عادی فرض خواهد شد.

پس از در نظر گرفتن موارد فوق، مطابق با مراحل زیر می‌توان وزن تقریبی سوله را به دست آورد:

1. در اولین مرحله از محاسبه وزن سوله، حجم فضای داخلی سالن اندازه گیری می‌شود. برای این منظور باید سطح دهانه در طول سوله ضرب شود.
2. در این مرحله با توجه به دهانه و ارتفاع سوله، مقدار فولاد مصرفی برای هر متر مکعب ساخت سازه محاسبه می‌گردد.
3. در نهایت باید وزن فولاد مصرفی برای هر متر مکعب سازه در حجم فضای داخلی سوله ضرب شود. به این ترتیب می‌توان میزان کل فولاد مصرفی برای ساخت سوله و در نتیجه وزن آن را محاسبه نمود.

عوامل موثر بر قیمت سوله چیست؟

عوامل متعددی بر قیمت تمام شده این سازه فولادی اثرگذارند. به عنوان مثال قیمت متریال بکار گرفته در سوله، ابعاد و متراژ سوله، موقعیت مکانی سوله، فاکتورهای طراحی و ساخت و غیره بر قیمت تمام شده سوله تاثیر می‌گذارند.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی آن پرداختیم که سوله چیست، انواع آن کدام است و موارد استفاده و کاربرد سوله چیست. سوله‌ها از سازه‌های پرکاربرد با تهیه نسبتا آسان و کم‌هزینه در وسعت بالا هستند. از اندازه دهانه سوله تا متریال مصرفی و هزینه ساخت، هر یک به‌نوعی در انتخاب و مصارف آن‌ها موثر بوده و در تامین رضایت کاربران اثر دارند.

از نمونه‌های سنتی و سنگین مانند سوله‌های تیرورقی تا سوله‌های سبک خرپایی و موارد یو بی‌ ام که میزان مقاومت و کارایی خاص خود را دارند، هر یک به‌نوعی مورد استفاده هستند.

منبع(Resource): Industrial Shed Uses, Types & How to set up

سوالات متداول