اجزای سوله و کاربرد آنها در سازه

اجزای تشکیل دهنده سوله از موارد مهمی هستند که در صورت آماده سازی کامل و به‌کارگیری مناسب آنها، مراحل ساخت سوله با موفقیت و سهولت بیشتری طی می‌شود.

هر یک از این اجزاء نقش خاص خود را در شکل‌گیری این سازه کاربردی و مفید ایفا می‌کنند و بدون وجود آنها نمی‌توان انتظار تولید موفق در این زمینه داشت.

در فرایند تولید صنعتی انواع سوله، اجزای به‌کار رفته و زمینه مونتاژ آنها برای ساخت سوله به‌نحوی فراهم آمده که نتیجه کار از صرفه اقتصادی و زمانی بالایی برخوردار باشد و تولیداتی مطمئن و کاربردی ارائه دهد.

در نوشتار پیش رو می‌خوانیم:

• آشنایی با اجزای سوله
• از کاربردهای هر یک از این اجزاء بیشتر بدانیم

با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.

معرفی اجزای تشکیل دهنده سوله

سوله‌ها سازه‌هایی پرکاربرد و مفید در دنیای صنعت و تجارت هستند. این بناهای سبک و خاص که از اسکلتی فلزی و مقاوم تشکیل شده‌اند، دارای مصارف گوناگون و متنوع هستند، از محل نگهداری مواد اولیه و کالاهای انباری گرفته تا فضایی برای تولید یا جابه‌جایی کالا.

از محل امن و مناسب برای برگزاری نمایشگاه و همایش گرفته تا سالنی وسیع و یکدست برای ورزش و حتی آشیانه هواپیما و… .

با توجه به حجم بزرگ و دهانه‌های وسیع سوله‌ها، تمامی این موارد تنها زمانی امکان‌پذیر است که اصول ساخت آنها رعایت شده و اجزای تشکیل دهنده سوله به‌درستی در جای خود، مورد استفاده قرار گیرند.

در ادامه مطلب به معرفی این اجزا پرداخته و به توضیح مختصری درباره هرکدام خواهیم پرداخت.

آشنایی با لاپه یا پرلین

پرلین از اولین و مهم‌ترین اجزای سوله است. لاپه یا پرلین سوله (Purlin) نوعی تیر افقی در سقف‌های شیبدار است، که در راستای طول سوله و با فواصل مشخص قرار داده می‌شود.

هدف از جای‌گذاری پرلین در سقف، تحمل وزن بخشی است که سقف را پوشش داده است. همچنین وظیفه انتقال بار وزن این پوشش به تیرهای اصلی را بر عهده دارد، ‌تا این فشار از سازه اصلی برداشته شود.

تنوع کاربردهای سوله، گوناگونی در ساختار آنها را نیز درپی دارد، در این گوناگونی با سوله‌هایی با دهانه‌های بزرگ و سقف‌های مرتفع روبرو هستیم.

پرلین‌های فلزی به دو دسته اصلی C-Purlin و Z-Purlin تقسیم می‌شوند.

دلیل این نامگذاری شکل ظاهری آنها است. نوع C قدری ضعیف‌تر بوده و در سقف و دیوارها کاربرد دارد، در حالی که Z-Purlin قوی‌تر و در اورلپ‌ها و اتصالات کاربرد دارد.

وزن پایین و انعطاف‌پذیری نوع اخیر، آن را برای استفاده در سازه‌های صنعتی مناسب‌تر کرده است.
پرلین‌ در سوله‌سازی و برای استحکام ‌بخشیدن به این سازه بسیار مشاهده می شود. گالوانیزه کششی ماده مصرفی برای تهیه پروفیل زد است.

پروفیل C نیز که از ورق‌های گالوانیزه با مقاومت بالا و ضدخوردگی تهیه می‌شود، علاوه‌بر استفاده در ساخت سقف شیبدار سوله، کاربردهای دیگری، از اتصال ستون‌ها تا تقسیم فضاهای داخلی ساختمان در دیوارهای غیر حامل و ساخت قاب دور پنجره و درب‌های ام‌دی‌اف دارد.

سگراد و گیرت

سگراد (Sag Rod) یا میل مهار در سوله از دیگر اجزای تشکیل دهنده مهم است که برای مهار لایه‌های سوله مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گیرت‌ها المان‌هایی در جداره سوله هستند که به شکل مفصلی و در دیوارهای سبک سوله کاربرد دارند. گیرت‌ها بار باد و بار ثقلی دیوار را تحمل کرده و وظیفه انتقال بار باد به ستون‌ها را برعهده دارند.

مقاطع ناودانی و Z شکل بیشترین کاربرد را به‌عنوان گیرت داشته و اتصالات‌ آنها نیز اغلب از نوع مفصلی است.

سوله‌ها در مجموع سازه هایی سبک هستند و نیروی باد در آنها از نیروهای ثقلی بیشتر است. ‌‌طراحی این المان‌ها به‌گونه‌ای است که با خمش تحت محور قوی، نیروی باد و با خمش حول محور ضعیف، نیروهای ثقلی را تحمل می‌کنند.

استرات (Strut) و تفاوت آن با گیرت

استرات به متصل کننده قاب‌های اصلی سوله به یکدیگر گفته می‌شود، که نقش یک مهار طولانی برای قاب‌ها را نیز ایفا می‌کنند. با کاهش طول موثر کمانش حول محور ضعیف که با اتصال استرات‌ها صورت می‌گیرد، باعث افزایش پایداری ستون‌ها در برابر کمانش می‌شوند.

مقاطع قوطی‌ شکل اغلب برای استرات مورد استفاده بوده و اتصال آنها به ستون‌ها نیز مفصلی است.

اصلی‌ترین تفاوت این المان با گیرت (Girt)، در عملکرد این دو است. گیرت‌ها نگهدارنده دیوارهای سبک هستند و تنها برای عمل در برابر نیروهای ثقلی و باد طراحی می‌شوند. درحالی که مقطع استرات و نوع اتصال آن، برای انتقال نیروی‌های جانبی طراحی‌ شده است.

قاب های اصلی و مهاربندهای اصلی قائم

دو بخش مهم دیگر از اجزای سوله، مهاربندهای اصلی قائم و قاب های اصلی هستند.

مهاربندهای اصلی قائم (Main Brace)

درست مانند سیستم‌های ساختمانی معمول، برای تامین سیستم باربری جانبی که در جهت طولی سوله قرار دارد، از مهاربندهای همگرا استفاده می‌شود. دوبل نبشی، لوله و میلگرد برای مهاربند جانبی مورد استفاده هستند.

قاب‌های اصلی

به تیرها و ستون های به کار برده شده قاب می‌گویند که در ساخت سوله، این قاب‌ها اصولا با دهانه بزرگ و بدون ستون میانی اجرا می‌شوند و از دیگر اجزای سوله به شمار می‌روند.

“رفتر سوله” Rafter اصطلاحی است که برای تیر های شیب دار به کار برده می‌شود. قاب‌های اصلی اغلب در نقش قاب خمشی ظاهر می‌شوند.

در مجموع می‌توان گفت که در جهت طولی از سیستم‌ مهاربندی همگرا و در جهت عرضی از سیستم قاب خمشی استفاده می‌شود.

مهاربند سقف

از دیگر اجزای سوله، مهاربند سقف است. مهاربند سقف (Ceiling Brace) ایجاد صلبیت کافی در سقف را به‌عهده داشته و از مهم‌ترین اجزای تشکیل دهنده سوله به‌شمار می‌آید.

کار این بخش کمک به حفظ پایداری چشمه‌های سقف و انتقال بارهای جانبی ناشی از سقف است. برای این منظور اغلب از مقاطع میلگرد استفاده شده و به شکل کششی طراحی می‌شوند.

وال پست و وظایف آن

وال پست (Wall Post) المان‌های قائم نگهدارنده هستند که به‌عنوان پشت‌بند یا ستون باد برای دیوار پیرامونی سوله در قاب‌های ابتدایی و انتهایی و نیز کاهش دهنده سطح بادگیر ستون‌های اصلی کاربرد دارند.

سینه بند و نقش آن در سوله

سینه‌بند ( Flange brace ) برای جلوگیری از کمانش پیچشی جانبی در نواحی که لنگر منفی است کاربرد دارد. نبشی مقطع انتخابی برای سینه بند در اغلب موارد است و برای نیرویی معادل ۲٪ بال فشاری طراحی می‌گردد.

پی و جرثقیل

آخرین مورد از اجزای سوله، پی و جرثقیل است. برای انتقال نیروها به خاک، در سوله‌ها از یکی دیگر از اجزای تشکیل دهنده سوله با نام پی منفرد استفاده می‌شود. در این سازه‌های سبک نیروی باد بر نیروی زلزله غالب بوده و بر طرح حاکم می‌شود.

دلیل اتصال پی‌های منفرد به شکل طولی سوله با کلاف کششی نیز از همین مورد ریشه می‌گیرد تا مانع از (Uplift) یا بلندشدگی سوله تحت تاثیر نیروهای جانبی شود.

به‌علاوه برای عمق استقرار پی‌ها جهت غلبه بر نیروهای بلندشدگی، افزایش یافته تا با افزایش وزن خاک مستقر بر روی پی‌ها مانع از بروز چنین مشکلاتی شوند. نوع اتصال پی به ستون‌ها در طراحی سوله به شکل مفصلی در نظر گرفته می‌شود.

کاربرد جرثقیل در میان اجزای تشکیل دهنده سوله، به‌دلیل مصارف عمدتا صنعتی این سازه‌هاست، که نقش مهمی را به این عنصر صنعتی و بسیار مهم اختصاص داده است.

در سوله‌ها عمدتا از جرثقیل‌های سقفی استفاده می‌شود که بر روی پایه‌ای به نام حمال نصب می‌شوند.

بخش‌های اصلی تشکیل دهنده جرثقیل

بخش‌های اصلی تشکیل دهنده جرثقیل ارابه، چرخ‌های راهبر، پل و ریموت است و برای استفاده از آن نیز بین تیر حمال و چرخ راهبر یک پروفیل فلزی رابط به‌عنوان ریل قرار می‌گیرد. تیر حمال نیز با جوشکاری قوی بر روی تیر نشیمن یا براکت متصل می‌شود.

جمع بندی

مطالب ذکر شده در بالا، توضیح مختصری بود درباره اجزای سوله و نقش هر یک در ساخت این سازه سبک و کاربردی، که موارد کاربرد آن روز به روز بیشتر می‌شود.

بدیهی است بررسی هر یک از این بخش‌ها و کاربردهای اصولی آنها در سوله، نیازمند زمان و مطالب به مراتب بیشتری است.

اما نکته مهم اینکه استفاده از اجزای تشکیل دهنده سوله بنابر اقتضای کاربردی و توسط کارشناسان و مهندسین مربوطه صورت گرفته و به تولید محصولات باکیفیت از این سازه کاربردی می‌انجامد.

سوالات متداول