یکی از عناصر مهمی که در سال‌های دبیرستان و به هنگام یادگیری جدول مندلیف با آن آشنا شدیم، عنصر قلع است که با علامت اختصاری Sn نمایش داده می‌شود. این ورق ظاهری درخشان دارد و ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است.
از عنصر قلع در لوازم بسیاری همچون ورق استفاده می‌کنند و ورقی تحت عنوان ورق قلع اندود به‌وجود می‌آید. در این مطلب ضمن بررسی آن‌که ورق قلع اندود چیست و چه کاربردی دارد، به نحوه تولید آن نیز خواهیم پرداخت و نکاتی مفید در ارتباط با این ورق فولادی بیان خواهیم کرد. تا انتهای مطلب با شاهین فلز سپاهان همراه شوید.
ورق قلع اندود چیست؟
ورق قلع اندود به انگلیسی Tin coated sheet نام دارد و با نام‌های دیگری همچون ورق قلع یا تین پلیت نیز شناخته می‌شود. این ورق همان‌طور که از نام آن پیداست، با عنصر قلع پوشش داده شده است و دارای ظاهری براق و درخشان می‌باشد.
برای تولید این ورق هر دو طرف آن با عنصر قلع آبکاری می‌شود و مقاومت آن در برابر خوردگی افزایش می‌یابد. لازم به ذکر است که امکان ساخت ورق از عنصر قلع به تنهایی وجود ندارد. به همین علت تنها می‌توان از آن به عنوان پوشش خارجی ورق و یا یکی از ترکیب‌های آلیاژی در آن استفاده کرد.
تاریخچه تولید ورق قلع اندود به چه زمان بازمی‌گردد؟
اولین بار در سال 1665 شخصی به نام نیکولاس برای اولین بار به کمک آهن، ظروفی را با هدف نگهداری مواد غذایی از ورق قلع اندود تولید نمود. اگرچه این ورق در گذشته بیش‌تر برای ساخت گلدان، سینی و غیره کاربرد داشت، اما به طور کلی اصلی‌ترین استفاده آن برای تولید قوطی‌های کنسروی می‌باشد. علت آن نیز به خواص قلع و ویژگی‌هایی همچون مقاومت بالا در برابر خوردگی و لحیم پذیری بالا باز می‌گردد.
روش تولید ورق قلع اندود چیست؟
برای تولید این ورق از دو روش مختلف استفاده می‌شود که در ادامه مطلب به آن اشاره خواهیم کرد:
- روش الکترولیت
- روش غوطه وری
در روش الکترولیت در ابتدا ورق از جنس فولاد به عنوان فلز پایه وارد خط تولید می‌گردد. تولیدکنندگانی همچون فولاد مبارکه اصفهان برای تولید ورق قلع اندود از روش الکترولیت استفاده می‌کنند. در خط تولید حوضچه‌های حاوی آب و حاوی اسید وجود دارد.
ابتدا ورق را وارد حوضچه آب می‌کنند؛ پس از آن، وارد حوضچه اسید و مجددا وارد حوضچه آب می‌گردد تا پاکسازی و چربی زدایی ورق صورت گیرد. نهایتا پوشش دهی سطح ورق با روش الکتریکی انجام می‌شود. پس از آن فرآیند خنک سازی انجام می‌گیرد. پس از بررسی کیفیت محصول تولید شده، آن را بسته بندی می‌کنند.
از مزایای مهم این روش در مقایسه با روش غوطه‌وری آن است که کنترل دقیقی از میزان پوشش قلع بر روی ورق امکان پذیر است؛ در حالی که در روش غوطه‌وری امکان پوشش یکنواخت قلع در دو طرف ورق وجود ندارد؛ چراکه در روش غوطه‌رو سازی همان‌طور که از نام آن برمی‌آید، ورق را در قلع مذاب قوطه‌ور می‌سازند.
استاندارد ساخت ورق قلع اندود چیست؟
معروف‌ترین استانداردهای ساخت ورق قلع اندود شامل موارد زیر می‌شود:
- شیوه‌های آزمایش استاندارد برای مشخص‌کردن وزن پوشش قلع در انواع ورق قلع‌اندود، مطابق با استاندارد الکترولیتیک ASTM A 630-98 انجام می‌گیرد.
- ورقهای قلع‌اندود الکترولیتیک که با فرآیند نورد تولید می‌گردند، با استاندارد 626/A 626M-98 ASTM حاصل می‌شوند.
- ورقهای قلع‌اندود بر پایه‌ی ورق سیاه، مطابق با استاندارد ASTM A 623-02 می‌باشند.
- ورقهای قلع‌اندود بر پایه‌ی ورق سیاه با یک پوشش الکترولیتیک کروم و با ویژگی یک یا دو بار نورد، مطابق با استاندارد ASTM A 657M-98a تولید می‌گردند.
- ورقهای قلع‌اندود استاندارد برای تولید انواع ملزومات عمومی، بر مبنای استاندارد متریک ASTM 623M-02 تولید می‌شوند.
- تسمه سرد فولادی رول‌شده، با مشخصات فنی و استاندارد DIN EN114010.96 به تولید می‌رسند.
- تسمه سرد فولادی رول شده بدون هیچ‌گونه پوشش برای انجام فرآیند فرم‌دهی سرد با استاندارد و مشخصات فنی 139 12.97 DIN EN 10 تولید می‌گردد.
انواع ورق قلع اندود کدام است؟
مهم‌ترین دسته‌بندی ورق قلع، بر اساس میزان نرمی و سختی این ورق می‌باشد و به شرح زیر است:
- تمپر 2 با درجه سختی نرم
- تمپر 3 با درجه سختی معمولی
- تمپر 4 با درجه سختی سخت
ویژگی های ورق قلع اندود چیست؟
تین پلیت از مشخصات و ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است که منجر به گستردگی کاربرد آن در صنایع می‌شود. این موارد را در ادامه بیش‌تر معرفی خواهیم کرد:
- دارای قابلیت بازیافت- آهن به علت قابلیت جذب مغناطیسی مناسبی که دارا است، از زباله‌‌های به آسانی قابل تفکیک است و به چرخه بازیافت باز می‌گردد. غالبا تا 80 درصد از زباله تولید شده از مقاطع فلزی به کمک این روش بازیافت می‌گردند.
- کاهش آلودگی محیط- از آن‌جایی که این ورق دارای قابلیت بازیافت است و با واکنش‌هایی مانند اکسیداسیون به چرخه طبیعت بازمی‌گردد، آلودگی محیط را کاهش می‌دهد.
- بازه مکانیکی گسترده- ورق قلع در مقایسه با دیگر ورقهای فولادی، بر اساس مشخصات مکانیکی، بازه تولید متنوعی دارد.
- دارای روغن بر سطح- ورق قلع اندود همواره بر دو سطح خود یک لایه روغن دارد. وجود روغن، میزان سایش ورق را کاهش می‌دهد. لازم به ذکر است که با کمک مواد چربی‌زدا، به راحتی می‌توان این روغن را پاک کرد؛ چراکه برای عملیات روانکاری در کشش یا شکل دهی مناسب نمی‌باشد.
- برخورداری از قابلیت لحیم کاری- ورق قلع اندود از قابلیت لحیم کاری قابل توجهی برخوردار است و به همین خاطر، غالبا برای اتصال ورق‌ها از این روش استفاده می‌کنند، اما چنان‌چه به جوشکاری نیاز باشد، اگر شرایط مناسبی برای جوش فراهم گردد، ورق قلع برای جوشکاری نیز مناسب خواهد بود.
ضخامت ورق قلع اندود
ورقهای قلع اندود در انواع و ضخامت‌های مختلف ساخته می‌شود؛ اما به‌طور معمول ضخامت ورق قلع‌اندود، چیزی در حدود 0.13 تا 0.50 میلی‌متر می‌باشد.
ترکیبات شیمیایی تین پلیت به چه صورت است؟
مطابق با جدول زیر، ترکیبات شیمیایی این ورق به شرح زیر است:
| نشان گذاری | نام | کربن (حداکثر) | منگنز (حداکثر) | فسفر (حداکثر) | گوگرد (حداکثر) |
| 01 | معمولی | 0.15 | 0.60 | 0.03 | 0.035 |
| 02 | کششی | 0.10 | 0.50 | 0.03 | 0.035 |
| 03 | کششی عمیق | 0.08 | 0.45 | 0.02 | 0.03 |
| 04 | کششی عمیق آرام شده با آلومینیوم و بدون پیرشدگی | 0.06 | 0.45 | 0.02 | 0.03 |
ورق قلع اندود چه کاربردی دارد؟
پیش‌تر به بررسی ویژگی‌های این ورق پرداختیم. یکی از این موارد محافظت از مقطع یا ورق در برابر خوردگی یا زنگ‌زدگی می‌باشد. به‌طور کلی کاربردهای ورق قلع به شرح زیر می‌باشد:
- از ورق قلع در ساخت لوازمی همچون قوطی کنسرو و یا تجهیزات مرتبط با مواد غذایی استفاده می‌شود.
- ورقهای قلع در تولید برد یا قطعات الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- در ساخت بسیاری از مقاطع ساختمان سازی، عنصر قلع کاربرد دارد.
- در صنعت خانگی و برای طروف لوازم خانه و آشپزخانه از ورق قلع استفاده می‌کنند.
- این ورق در صنعت خودروسازی و ساخت تجهیزات لوازم نقلیه بکار گرفته می‌شود.
عوامل موثر بر قیمت ورق قلع اندود
پارامترهای مختلفی همچون قیمت عنصر قلع، قیمت متریال اولیه، هزینه نیروی کار، نوع ورق، برند کارخانه تولیدکننده و غیره بر قیمت ورق تین پلیت خواهد بود.
جمع بندی
ورق قلع اندود یکی از انواع ورقهای فولادی است که به کمک یکی از روش‌های الکترولیت یا غوطه‌وری، دو طرف آن با قلع پوشش‌دهی داده می‌شود و مقاومت آن در برابر خوردگی افزایش می‌یابد. این ورق دارای ظاهر براق و درخشانی است و در صنایع خودروسازی، ساخت لوازم خانگی، ساختمان سازی و غیره کاربرد دارد.
منبع(Resource): Introduction of Coated Sheets Types + Purchase Price of The Day
سوالات متداول
ورق قلع اندود یعنی چه؟
ورق فولادی که دو طرف آن با عنصر قلع پوشش داده شود، ورق قلع اندود نامیده می‌شود؟
ورق قلع اندود فولاد مبارکه با چه روشی ساخته می‌شود؟
ورق قلع در فولاد مبارکه با روش الکترولیک ساخته می‌شود که نسبت به روش غوطه‌وری مزایای بسیاری دارد.
