همه چیز در مورد صنعت ساختمان سازی

از گذشته تا امروز، انسان‌ها همواره نیاز به خوراک، پوشاک و مسکن را در خود احساس کرده‌اند. اگرچه شکل استفاده از این موارد تغییر کرده، اما ماهیت نیاز به آن‌ها هیچ‌گاه از بین نرفته است. به عنوان مثال انسان‌های اولیه از مکان‌های سرپوشیده‌ای همچون غارها برای سرپناه خود استفاده می‌کردند.

رفته رفته با پیشرفت کشورها، صنعت ساختمان سازی روی کار آمد و روز به روز پیشرفت بیش‌تری کرد و همگام با آن، جهان در راه صنعتی شدن قدم برداشت. در مقاله پیش رو قصد داریم به بررسی آن‌که صنعت ساختمان سازی چیست و چه پیشینه‌ای دارد، بپردازیم. تا انتهای مطلب با شاهین فلز سپاهان همراه شوید.

صنعت ساختمان سازی چیست؟

صنعت ساختمان سازی عبارتی است که شما حتما تا به این روز از زندگی خود بارها نام آن را شنیده‌اید. اما آیا می‌دانید ساختمان سازی دقیقا چیست و شامل چه مراحلی می‌شود؟ صنعت ساختمان سازی (به انگلیسی building industry) از زمان‌های قدیم به عنوان یک صنعت سنتی و با بهره‌وری کم شناخته شده است.

بر اساس مطالعات اخیر این فرآیند زمان‌بر بوده و به کندی پیش می‌رفته است، اما با ورود تکنولوژی به این صنعت در دهه‌های اخیر با استفاده از قطعات پیش ساخته، ساخت سازه‌ها سریع‌تر به پایان می‌رسد.

ساختمان چیست؟

ساختمان یا بنا سازه‌ای است که برای سکونت و به عنوان سرپناه یا به عنوان محل کار ساخته می‌شود که محیط را به دو بخش درونی و بیرونی تقسیم می‌کند. در تعریف کلی هر سازه‌ای را می‌توان ساختمان نامید. منظور از ساختمان، بناهای ساخته شده با مصالح بنایی همچون سیمان، آجر، گچ، آهن و غیره است.

برخی از ساختمان‌ها از لحاظ بلندی و ارتفاعی که دارا هستند، طبقه‌بندی می‌شوند. به عنوان مثال به ساختمان‌هایی که ارتفاع آن‌ها از اندازه مشخصی بیش‌تر باشد، ساختمان بلند مرتبه گفته می‌شود. لازم به ذکر است که طبق مصوبه سال ۱۳۷۷ شورای عالی شهرسازی و معماری در ایران، ساختمان‌هایی که بالاتر از شش طبقه باشند، ساختمان بلند مرتبه نام دارند.

افزون بر آن، به ساختمان‌های بسیار بلند، برج یا آسمان خراش گفته می‌شود و ساختمان‌های بزرگ با ارزش قدیمی بیش‌تر، عمارت نام دارند که در ایران از آن بسیار مشاهده می‌شود.

پیشینه و تاریخچه صنعت ساختمان سازی

شکارچیان اواخر دوران سنگی که در جست‌وجوی غذا به منطقه وسیعی منتقل شدند، اولین پناهگاه‌های موقت را ساختند که در کارنامه باستان شناسی ظاهر می‌شوند. کاوش‌های تعدادی از سایت‌های اروپا که بیش از 12000 سال پیش از میلاد مسیح انجام شده است، حلقه‌های سنگی دایره‌ای را نشان می‌دهد که تصور می‌شود برخی از پناهگاه‌ها را تشکیل داده‌اند.

از طرف دیگر، بر اساس متون تاریخی و برخی از بناهای برج و بارودار، اوایل سده‌های میانه که باستان شناسان شوروی سابق مورد کاوش قرار داده‌اند، این نوع بناها در آسیای میانه بیش‌ترین حضور را داشته‌اند. با تثبیت مرزهای جهان اسلام، فعالیت مبارزان در راه دین کاهش یافت، ولی بناهایی که در بین راه‌ها ساخته شده بودند، جهت اسکان مسافران همچنان باقی ماندند.

رباط سوسه در تونس که احتمالا بین سال‌های ۷۷۱ و ۷۸۸ تاسیس شده باشد، یک ساختمان مربعی شکل دو طبقه با برج‌های زاویه‌ای و یک ورودی مستحکم و حیاط باز با حجره‌های پیرامونی است و با مسجد ستون‌داری که در نخستین طبقه و در بالای درب ورودی قرار گرفته، آن را از نظر پلان با کاروانسراهای عصر خود متمایز می‌کند.

از دیگر نمونه‌های رباط‌ها در مغرب زمین به رباط ملک که تقریبا یک سده بعد بر سر راه بخارا و سمرقند بنا شده ‌است، می‌توان اشاره کرد که ظاهرا شبیه به یک قلعه است. نمای پیشین تورفته آن، یادآور عمارات قصر گونه همان منطقه است.

این رباط نیز دارای برج‌های زاویه‌ای و پایه‌های نیم دایره‌ای می‌باشد و آرایش فضاهای داخلی آن با اتاق‌هایی که به حیاط مرکزی متصل می‌شود، نشان از حقیقت فرم کاروانسرایی بودن آن دارد. ابن حوقل، جغرافیدان قرن دوازدهم، به رباط‌ها و کاروانسراهای شهری در منطقه پالرمو اشاره می‌کند که در آن زمان برای تجمع مسافران ساخته شده بودند.

اما در جهان مدرن و با پیشرفت‌های زندگی بشر، اقامتگاه‌ها شکل تازه‌ای به خود گرفته و در  عناوین مختلف با کاربری‌های گوناگون و شرایط مالی و اقتصادی مختلف استفاده کنندگان در بافت‌های شهری سراسر جهان توسعه یافتند. در دوره سلجوقی حدود صد کاروانسرا در مناطق آناتولی و ترکیه ساخته شده ‌است.

فضاهایی همچون هتل، متل، سوئیت، هتل آپارتمان، مراکز جهانگردی، ویلاها و کمپ‌های جهانگردی و غیره از دسته فضاهایی هستند که در نقاط مختلف ارائه خدمات می‌نمایند. صنعت هتلداری نوین، آغاز خود را به کشورهای اروپایی مخصوصا سوئیس مدیون است.

این صنعت در ابتدا در ساختمان‌های کوچک و محقری که برای گشودن آن‌ها از کلیدهای چوبی استفاده می‌شد، شکل گرفت و در همین هتل‌های کوچک انواع خدمات و سرویس‌ها به مشتریان عرضه می‌گردید. صاحبان هتل‌ها بیشتر طبقه ثروتمند و اشراف بودند. واژه hotel  از حدود سال‌های ۱۷۶۰ میلادی برای نامیدن مراکز اقامتی به کار گرفته شد.

انواع ساختمان کدام است؟

کاربری ساختمان‌ها محدود به یک یا دو مورد نمی‌شود. به همین علت انواع مختلفی از آن‌ها ساخته می‌شود و صنعت ساختمان سازی اهمیت بسیاری دارد. انواع ساختمان به شرح زیر می‌باشد:

• ساختمان های مسکونی

این ساختمان‌ها، برای اهداف مسکونی معمول مورد استفاده قرار می‌گیرند و امکانات رایج برای خواب، زندگی و آشپزی را فراهم می‌کنند. ساختمان باید شامل یک یا چند محل اقامت خانوادگی، آپارتمان و گاراژهای خصوصی باشد.

• ساختمان های آموزشی

این نوع ساختمان‌ها، برای موسسات آموزشی مانند مدارس یا دانشگاه‌هایی هستند که توسط یک هیئت مدیره یا هر نهاد وابسته مشابه، اداره و شناخته می‌شوند. این ساختمان، باید امکانات آموزشی، تحصیلی و تفریحی مربوط به اهداف آموزشی را فراهم نماید.

• ساختمان های سازمانی

این نوع ساختمان‌ها شامل اماکنی هستند که توسط دولت، سازمان‌های نیمه دولتی و یا اتحادیه‌های ثبت شده برای اهداف خاص ساخته می‌شوند. این اهداف خاص، شامل اهداف درمانی مانند درمان بیماری‌های جسمی و یا روانی، بیمارستان‌های کودکان، خانه‌های سالمندان، مراکز مراقبت از کودکان بی‌سرپرست، سالن اجتماعات برای فعالیت‌های فرهنگی و همچنین امکانات اقامتی مذهبی، زندان‌ها، مراکز درمانی، بازداشتگاه‌ها و غیره می‌شود.

• ساختمان های جمعی

در این ساختمان‌ها، اجتماعات عمومی برای اهداف سرگرمی، تفریحی، اجتماعی، مذهبی، ملی، مدنی، مسافرتی و یا سایر اهداف مشابه برگزار می‌شود. نمونه این نوع ساختمان‌ها، خانه‌های سینما، خانه‌های تئاتر، سالن‌های اجتماعات، باشگاه‌های ورزشی، ساختمان‌های شهرداری، تالارهای کنفرانس، سالن‌های نمایشگاهی، موزه‌ها، سالن‌های بدنسازی، مجتمع‌های ورزشی، رستوران‌ها، مراکز شبانه روزی، کلوپ‌های رقص، باشگاه‌های ورزشی، اماکن عبادتی، ایستگاه‌های اتوبوس، تاکسی، راه‌آهن و فرودگاه‌ها، اسکله و غیره می‌باشد.

• ساختمان های تجاری

اگر یک ساختمان یا بخشی از آن، در درجه اول برای نگهداری سوابق معاملات تجاری، حساب‌های بانکی، اهداف حسابداری و یا مدیریت انواع دیگر تراکنش‌های مالی استفاده شود، می‌توان آن را به عنوان یک ساختمان تجاری در نظر گرفت. ساختمان‌های تجاری، شامل دفاتر، بانک‌ها، ساختمان‌های دادگستری و سایر موسسات حرفه‌ای هستند که اهداف ذکر شده را در بر می‌گیرند.

• ساختمان های بازرگانی

این ساختمان‌ها برای دفاتر معاملات املاک، فروشگاه‌ها و یا نمایشگاه‌های فروش کالاهای تجاری عمده و یا خرده استفاده می‌شوند. چنین ساختمان‌هایی همچنین باید امکانات اداری، انباری و خدماتی لازم برای تجارت در همان ساختمان را نیز فراهم سازند.

• ساختمان های صنعتی

ساختمان‌هایی که برای ساخت، گردآوری و یا پردازش محصولات یا مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند، به عنوان ساختمان‌های صنعتی شناخته می‌شوند. این واحدها، شامل واحدهای تولیدی، کارخانه‌های مونتاژ، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌های نفت، کارخانه‌های گازی، لبنیات، آزمایشگاه‌ها و غیره می‌باشند.

• ساختمان های ذخیره سازی

اگر یک ساختمان یا بخشی از آن برای ذخیره کالاها، وسایل، اموال و غیره استفاده شود، آن‌گاه به عنوان ساختمان ذخیره‌سازی تلقی می‌شود. این ساختمان‌ها، شامل بارخانه‌ها، سردخانه‌ها، واحدهای ذخیره غلات، انبارها، اصطبل‌ها، انبارهای حمل بار، مخازن ترانزیت، آشیانه‌ها، پایانه‌های کامیون، گاراژهای عمومی و غیره هستند.

• موسسات عمده فروشی

ساختمان‌های این دسته، شامل تاسیساتی هستند که به طور کامل یا جزئی از آن، برای تجارت و یا تولید عمده فروشی استفاده می‌شود. موسسات عمده فروشی‌ها، از ساختمان‌های بارخانه و یا انبار خود، برای ارائه خدمات حمل و نقل کامیون و یا خدمات رزرو حمل و نقل کامیون استفاده می‌کنند.

• ساختمان های پرخطر

این نوع ساختمان‌ها توسط دولت، بیش‌تر به دو زیر مجموعه تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

1. ساختمان‌های مورد استفاده برای تولید، پردازش، جابجایی یا ذخیره سازی مواد رادیواکتیو، مواد منفجره با قابلیت اشتعال سریع با/بدون پتانسیل تولید دودهای مسموم یا انتشار گازهای قابل انفجار
2. ساختمان‌های مورد استفاده برای تولید، پردازش، جابجایی یا ذخیره موادی که بسیار قلیایی، سمی یا مضر هستند؛ از جمله اسیدها یا مواد شیمیایی دیگری که تولید دودهای منفجره یا سمی می‌کنند و مخلوط‌های انفجاری یا موادی که قادر به تجزیه مواد در ذرات ریز هستند و باعث اشتعال خودبه‌خودی می‌شوند.

• ساختمان های نیمه جدا شده با دیوار مشترک

این ساختمان‌ها، از سه طرف از ساختمان دیگر مجزا هستند و دارای فضاهای باز در تمام آن سه طرف می‌باشند. (فضاهای باز به عنوان بخش‌های جدایی‌ناپذیر خانه، در معرض دید آسمان قرار دارند.)

• آسمان خراش‌ها

این ساختمان‌ها، از بیش از 6 طبقه تشکیل می‌شوند و ارتفاع معمولشان، بیش از ۱۷,۵ متر است.

• زاغه ها

این ساختمان‌ها، از سطح پایینی از تعمیر و نگهداری و شرایط سکونتی بدی برخوردار هستند که ناشی از بهداشت و تهویه نامناسب و سایر عوامل آسیب‌زا هستند. زاغه‌ها، طبق قوانین مربوطه توسط یک مقام ذیصلاح برچسب گذاری می‌شوند.

• ساختمان های ناامن

ساختمان‌هایی که از نظر ساختاری ضعیف بوده و در نتیجه ناامن، غیر بهداشتی یا آلوده هستند. این ساختمان‌ها، از امکانات ورودی و خروجی مناسبی برخوردار نیستند و مستعد خطرات آتش سوزی و دیگر خطرات مرگ باری برای انسان می‌باشند که با توجه به کاربردهای موجود آن، می‌تواند خطری برای امنیت، سلامتی و یا رفاه عمومی ساکنان تلقی شود. طبق مقررات دولت، این ساختمان ها باید طبق دستورالعمل مرجع ذیربط، در صورت امکان، مرمت و در غیر این صورت، تخریب شوند.

• ساختمان های ویژه

این یک مجموعه همه جانبه است که شامل ساختمان‌های مونتاژ، ساختمان‌های صنعتی، مراکز عمده فروشی، ساختمان‌های پر خطر، هتل‌ها، خوابگاه‌ها و ساختمان‌هایی با تهویه مطبوع مرکزی که بیش از ۱۵ متر ارتفاع و بیش از ۶۰۰ متر مربع مساحت داخلی دارند، می‌شود.

• پارکینگ های چند طبقه

این ساختمان‌ها، معمولا دارای دو یا چند طبقه در زیرزمین و دو یا چند طبقه در روی زمین هستند که برای پارکینگ اتومبیل، دوچرخه، اسکوتر و سایر وسایل نقلیه موتوری استفاده می‌شوند.

مراحل ساختمان سازی

مهم‌ترین نکته در صنعت ساختمان سازی، بکارگیری دقیق مراحل است؛ چراکه انجام هر بخش، به تقویت استحکام آن سازه کمک بسیاری می‌کند. به‌طور کلی صنعت ساختمان سازی شامل مراحل زیر می‌شود:

• گودبرداری
• بتن ریزی
• اسکلت بندی ساختمان
• چیدن دیوار
• نازک کاری ساختمان
• تکمیل سقف

کاهش هزینه ساختمان سازی

از آن‌جایی که صنعت ساختمان سازی طبق مطالب ارائه شده تا به این قسمت، از اهمیت بسیاری برخوردار است، درنظرگیری نکاتی که منجر به کاهش هزینه‌های آن گردد نیز، حائز اهمیت می‌باشد. به عنوان مثال لازم است به هنگام احداث یک ساختمان، به هزینه محل و زمین، هزینه مصالح مورد نیاز و نیروی کار، تجهیزات و وسایل مورد نیاز، هزینه‌های مربوط به مجوز ساخت و غیره توجه کافی صورت گیرد.

صنعت ساختمان سازی در داخل و خارج از ایران

ایران و سایر کشورها همچون آمریکا بیش از پنج دهه است که در حوزه صنعت ساختمان سازی فعالیت می‌کنند. به جرئت می‌توان گفت که صنعت ساختمان سازی و معماری در ایران چه در چندین سال گذشته و چه در زمان حال از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است.

اما سوالی که برای اغلب افراد پیش می‌آید آن است که صنعت ساختمان سازی ایران با آمریکا و حتی دیگر کشورهای اروپایی چه تفاوت هایی دارد؟ به طور کلی تفاوت‌هایی که در صنعت ساختمان سازی میان این دو کشور وجود دارد، شامل موارد زیر می‌باشد:

• صدور گواهینامه اشتغال برای کار و بخش مهندسی
• نوع طراحی ساختمان و نظارت بر روی ساخت و ساز آن
• نهادهایی که نقشه‌های اجرایی را تایید می‌کنند
• مراحل اجرای ساختمان

جمع بندی

در این مقاله به بررسی صنعت ساختمان سازی، تعریف ساختمان و تاریخچه استفاده از صنعت ساختمان سازی پرداختیم. به طور کلی ساختمان به سازه‌ای گفته می‌شود که محیط را به 2 بخش بیرونی و درونی تقسیم می‌کند و با اهداف ساخت سرپناه، ساخت محل کار، محل تفریح و غیره ساخته می‌شود. صنعت ساختمان سازی برخلاف گذشته با تغییرات بسیاری همراه بوده است اما همچنان به قوت خود پایدار می‌باشد.

منبع(Resource): Construction

سوالات متداول