تمام‌کاری سطحی یکی از مهم‌ترین مراحل تولید قطعات در صنعت است. تمام‌کاری چه توسط سندبلاست صورت بگیرد و چه توسط شات بلاست انجام شود، نحوه انجام آن و این‌که توسط تجهیزاتی دقیق صورت بگیرد، حائز اهمیت بسیاری است.
سندبلاست و شات بلاست دو روش متفاوت برای سایش و صیقل دادن سطوح مختلف است که در عین وجود مغایرت‌های بسیار در آن‌ها، گاها با یک‌دیگر اشتباه گرفته می‌شوند.
انجام این دو روش علاوه بر تمیزکاری سطح، از خوردگی فلزات جلوگیری کرده و فلزات را برای پوشش‌دهی با موادی همچون زینک فلیک آماده می‌کند. در این محتوا قصد داریم به معرفی و تفاوت شات بلاست و سند بلاست و این‌که کدام یک از آن‌ها بر دیگری ارجح است، بپردازیم. با شاهین فلز سپاهان همراه باشید.
چرا اجرای سندبلاست و شات بلاست اهمیت بسیاری دارد؟
روش‌های تولید مانند ریخته‌گری یا نورد، به طور قطع بدون نقص نیستند. وجود هرگونه تنش پسماند در قطعات تولیدی، با ایجاد ناپیوستگی در خواص مکانیکی، ممکن است مشکلات غیرقابل بازگشت و جبران ناپذیری را به وجود بیاورد. سندبلاست و شات بلاست برای برطرف کردن هرگونه ناهمواری و تنش پسماند در قطعات، باید صورت گیرد. انواع زنگ‌زدگی‌ها، ترک‌های ریز، رنگ‌های باقی‌مانده، غبارها و هرگونه برآمدگی و فرورفتگی نامطلوب سطحی، باید توسط این فرآیندها از بین بروند. پس از اتمام، قطعات آماده انجام آبکاری، تراشکاری و رنگ‌کاری نهایی می‌شوند.
معرفی فرآیند شات بلاست و سندبلاست
- شات بلاست
شات بلاست نوعی فرآیند سایش سطوح می‌باشد که از نظر مفهوم عملکردی، مشابه با سندبلاست است. شات بلاست عبارت است از سایش سطوح مختلف با استفاده از ساچمه‌های فلزی. عملکرد دستگاه شات بلاست با استفاده از نیروی گریز از مرکز و پرتاب ساچمه‌ها با سرعت بالا به سطح قطعه است.
فرآیند شات بلاست، بسیار عمیق است، چراکه ذرات ساینده در این روش ساچمه‌های فلزی هستند که با فشار بسیار بالا به سمت سطوح پرتاب می‌شوند. فرآیند شات بلاست می‌تواند آلودگی‌های سطحی را به طور کامل برطرف کند و برای سایش سطوح فلزی با ضخامت بالا کاربرد بسیاری دارد.
- سند بلاست
سندبلاست یا سایش سطح با ذرات شن مانند یکی از روش‌های معمول تمیز کردن سطوح می‌باشد. یک جریان فشار بالا، مواد ساینده را به سمت سطح مورد نظر هدایت می‌کند؛ در نتیجه، سطح از هر گونه گرد و غبار روغن لکه و آلودگی پاک خواهد شد. فرآیند سندبلاست از نظر تجهیزات و هزینه‌های نهایی ارزان‌تر از سایر روش‌های آماده‌سازی سطح است.
مزایای شات بلاست و سندبلاست چیست؟
فرآیند سایش سطح تحت عنوان سند بلاست و شات بلاست به عنوان یک فرآیند کارآمد و ایده‌آل برای بازسازی و آماده‌سازی سطوح مختلف برای کاربردهای صنعتی می‌باشد. پس از اجرای روش‌های فوق، سطح آماده شده، برای اعمال رنگ‌آمیزی و پوشش‌های مختلف و یا حتی اجرای روش‌های جوشکاری آماده هستند. اساس کار در هر دو روش بر مبنای اعمال فشار معین به ذرات ساینده و هدایت آن‌ها به سمت سطح موردنظر می‌باشد. هر دو روش از طریق دستگاه‌های رایج در این صنعت انجام می‌گیرد.
چه تفاوت‌هایی میان این دو فرآیند وجود دارد؟
درعین آن‌که سندبلاست و شات بلاست هر دو به هدف بهبود سطح قطعه انجام می‌شوند، در میان آن‌ها تفاوت‌های اساسی وجود دارد که در ادامه به تفصیل به شرح آن می‌پردازیم:
- ایجاد آلودگی
به علت آن‌که فرآیند سندبلاست را در فضای باز انجام می‌دهند، مواد ساینده به اطراف پخش می‌شود و چندین متر از پیرامون خود را نیز آلوده می‌کند؛ این در حالی است که شات بلاست به علت انجام در محیط بسته، آلودگی محیطی ندارد.
- جنس مواد ساینده
یکی دیگر از تفاوت‌ها، مغایرت مواد ساینده در این 2 فرآیند است به این صورت که در اجرای سندبلاست از سیلیس و اکسیدهای فلزی استفاده می‌شود؛ این درحالی است که در فرآیند شات بلاست جنس مواد پرتابی معمولا از مس و فولاد است.
- مورفولوژی مواد پرتابی
در سندبلاست، مواد پرتابی اشکال زاویه‌‌دار یا کروی شکل هستند و در فرآیند شات بلاست این مواد، عمدتا به شکل کروی می‌باشند.
- میزان دوام
تمیزکاری به کمک شات بلاست بادوام‌تر بوده و ماندگاری بسیاری دارد ولیکن فرآیند سندبلاست دوام کم‌تری دارد.
- مکانیزم انتقال مواد
در شات بلاست، انتقال مواد با کمک نیروهای مکانیکی صورت می‌گیرد، ولیکن در سندبلاست نحوه انتقال متفاوت بوده و با استفاده از کمپرسور هوای فشرده انجام می‌شود.
- احتمال بروز مشکلات تنفسی
در فرآیند سندبلاست به علت استفاده از موادی همچون ماسه (مخصوصا نوع سیلیسی)، احتمال رخ دادن بیماری سیلیکوزیس در کارکنان بالا است اما در شات بلاست به علت آن‌که انجام فرآیند به صورت ماشینی است، این اتفاق رخ نمی‌دهد.
- دستگاه مصرفی
در شات بلاست دستگاهی که تمیزکاری را انجام می‌دهد معمولا توربین گریز از مرکز است اما در سندبلاست، دستگاه مصرفی نازل‌های ایربلاست می‌باشند.
- هزینه
در مورد هزینه تمام شده این 2 فرآیند می‌توان گفت که اجرای سندبلاست نسبت به شات بلاست مقرون به صرفه‌تر است.
- نیاز به تهویه محیط
فرآیند سندبلاست برخلاف شات بلاست، با تولید گرد و خاک زیاد همراه است. به همین دلیل، اجرای این فرآیند باید در یک محیط دارای تهویه صورت گیرد.
- قطعات هدف در هر فرآیند
در سندبلاست قطعاتی که مورد هدف این فرآیند قرار می‌گیرند اجزای کوچک و حساس و حتی قطعات الکترونیکی هستند؛ این در حالی است که در شات بلاست قطعه‌های هدف اجزایی بزرگ‌تر و مستحکم‌تر مانند شفت‌های فولادی هستند.
- زمان مورد نیاز
اجرای هر دو این فرآیند نیازمند زمان است؛ اما در سندبلاست زمان کم‌تری صرف می‌شود.
- عمق اثر
در فرآیند سندبلاست عمق اثر بیشتر مربوط به سطح و عمق‌های بسیار نزدیک به سطح می‌شود ولی در فرآیند شات بلاست سطح و عمق‌های دورتر از سطح، هدف قرار گرفته می‌شود.
- کاربرد
فرآیند شات بلاست و سندبلاست با کمی تفاوت، به بهبود سطح قطعات کمک ویژه‌ای می‌کنند. کاربرد هر یک از آن‌ها را به صورت جداگانه و در ادامه بررسی خواهیم کرد.
مقایسه کاربردهای سندبلاست و شات بلاست
در تعریف کلی، کاربرد هر دو فرآیند شات بلاست و سند بلاست صیقل دادن سطوح است؛ با این حال تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد که به شرح زیر است:
کاربردهای شات بلاست
- از بین بردن تنش پسماند کششی با ابعاد زیاد
- از بین بردن ناهمواری سطح قطعه‌های ریخته‌گری و بهبود سختی
- آماده‌سازی سطوح قبل از انجام پوشش دهی با زینک فلیک، گالوانیزاسیون، آبکاری و غیره
- برطرف کردن عیوب سطحی همچون خوردگی، تخلخل و ترک‌های ریز
- افزایش عمر مفید قطعات ریختگی و نوردی با نفوذ ساینده عمییق در قطعات
- لایه‌برداری از سطوح قطعات فورج شده
- تمیزکاری و بهبود خواص مکانیکی قطعاتی همچون چرخ دنده‌ها و شفت‌ها در مدت زمان کوتاه
- آماده‌سازی قطعات حاصل از برش CNC
- زنگ زدایی، ماسه‌زدایی و رنگ‌زدایی سطوح خارجی قطعات
کاربردهای سند بلاست
- رفع تنش پسماند قطعات با ابعاد کم
- تمیزکاری سطوح سنگی، چوبی، بتنی و غیره
- پاک‌سازی زاویه‌ها و گوشه و کنار سطوح از هرگونه آلودگی
- رفع تنش پسماند سطحی در قطعات بزرگ
- پاک‌سازی سطوح قدیمی و یا رنگ‌کاری شده
- حکاکی نقش‌های برجسته روی سطوح مختلف همچون ام دی اف، سرامیک و غیره
- زبر کردن قطعات، عملیات لعاب کاری و تفلون کاری
- پرداخت سطحی انواع ورق با سرعت و دقت بالا
- پاکیزه نگه داشتن انواع قالب‌‌های صنعتی در گذر زمان
کدام یک از این 2 فرآیند عملکرد بهتری دارند؟
به طور کلی، سندبلاست فرآیندی آرام‌تر، همراه با سایش سطح با ضخامت کمتر است. در این فرآیند، شن‌پاشی یا شیشه‌پاشی می‌تواند سطوح بسیار حساس را با خطر آسیب مواجه کند.
فرآیند شات بلاست اما معمولا برای کارهای صنعتی و قطعات با تیراژ بالا و نیز سطوح مسطح بزرگ مانند بدنه کشتی‌ها و کف سالن‌ها به کار می‌رود. این فرآیند در مواقعی استفاده می‌شود که قطعات ضخامت بیشتر و آلودگی‌های روی سطح چسبندگی بالاتری داشته باشند.
اگر فرآیند سایش سطح، با راندمان بالا برای برخی از قطعات فولادی و حساس نظیر چرخ‌دنده‌ها و شفت‌ها لازم باشد و همچنین محدودیت زمانی وجود نداشته باشد، عملیات شات بلاست به قطع مناسب‌تر است.
جمع‌بندی
در این محتوا به معرفی شات بلاست، سندبلاست، تفاوت میان دو فرآیند و کاربردهای هر یک از آن‌ها پرداختیم. کارخانه شاهین فلز سپاهان از جمله مراکزی است که خدمات شات بلاست را با بالاترین کیفیت و بهترین قیمت به متقاضیان ارائه می‌دهد. کارشناسان مجرب و متخصص این مجموعه، همه‌روزه آماده پاسخ‌گویی به مشتریان محترم می‌باشند.
سوالات متداول
شات بلاست چیست؟
شات بلاست نوعی فرآیند سایش سطوح با استفاده از ساچمه‌های فلزی است که از طریق سیستم گریز از مرکز دستگاه با فشار به سمت سطوح پرتاب می‌شود.
کاربرد شات بلاست چیست؟
شات بلاست کاربردهای بسیاری همچون زنگ زدایی سطوح، آماده‌سازی سطوح برای پوشش‌دهی با مواد ضدخوردگی، از بین بردن تنش پسماند کششی و غیره دارد.
سند بلاست چیست؟
سندبلاست یا سایش سطح با ذرات شن مانند یکی از روش‌های تمیز کردن سطوح است و یک جریان فشار بالا، مواد ساینده را به سمت سطح مورد نظر هدایت می‌کند.
