دنیای صنایع فولادی پیچیده اما جذاب است! برای مثال در پتروشیمی یا یک ساختمان، در نگاه اول تنها قطعاتی همچون پروفیل‌ها، بتن، میلگرد و یا موارد مشابه مورد توجه قرار می‌گیرند. این در حالی است که در این میان اجزایی حیاتی وجود دارد که شاید دیده نشوند، اما به اندازه همان قطعات آشکار، حائز اهمیت هستند.

فلنج‌ها، قطعات رزوه‌دار، بولت‌ ها و غیره، از جمله این موارد محسوب می‌ شوند. بولت‌ های فولادی که از مهم‌ترین قطعات اتصال‌ دهنده هستند، خود انواع مختلفی دارند که هر کدام برای یک کاربری خاص طراحی و استفاده می‌شوند.

بولت به نوعی پیچ اطلاق می‌شود که سر آن شکلی 4 گوش و یا 6 گوش دارد و محکم‌ کاری آن با مهره خواهد بود. این قطعات از انواع اتصالات مفید مکانیکی به حساب می‌ آیند که عمده کاربرد آن‌ها در اتصال چند قطعه به هم است.

بولت ها شامل چه اجزایی می‌شوند؟

اجزای اصلی و مهم بولت شامل موارد زیر است:

  • سر بولت بخش بالایی بولت به حساب می‌ آید که برای سفت کردن و چرخاندن آن معمولا از آچار استفاده می‌ کنند.
  • ساقه بولت یک بخش استوانه‌ای و بلند دارد که همان ساقه است که امکان عبور از سوراخ‌ های موجود در قطعات را دارد.
  • پیچ رزوه رزوه در حقیقت همان قسمت مارپیچی بوده که با پیچش به دور ساقه، اصطکاک و استحکام را افزایش می‌دهد.

دسته بندی انواع بولت

این مقاطع علاوه بر جنس و کاربرد، به لحاظ شکل سر نیز تقسیم‌بندی می‌شوند. انواع هر کدام را در ادامه شرح داده‌ایم:

از نظر جنس

بولت از نظر جنس در 3 نوع مختلف فولادی، استیل ضدزنگ و برنجی ساخته می‌شود. نوع فولادی رایج‌ ترین و پرکاربردترین نوع است؛ چرا که به علت وجود فولاد استحکام بالایی دارد. نوع استیل و ضدزنگ در محیط‌ های مرطوب که مستعد خوردگی و زنگ‌ زدگی هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین عمده کاربرد بولت‌ های برنجی در اتصال قطعات الکترونیکی و به هنگام اهمیت وجود رسانایی الکتریکی است.

به لحاظ شکل سر

طبق این دسته‌ بندی انواع بولت به شرح زیر است:

  • سر 6 گوش: دارای سر شش ضلعی و کاربردی‌ترین نوع در صنایع
  • سر 4 گوش: برخورداری از 4 ضلع در سر
  • سر تخت: سطح صاف، اتصال مستقیم ساقه به سر
  • بولت سر گرد– دارای سر گرد و برخورداری از ظاهر زیبا

براساس کاربرد

  • آی بولت که در بخش انتهایی خود دارای یک حلقه بوده و شکلی شبیه به چشم ایجاد می‌کند. به علت برخورداری از قدرت بالا، در جابه‌جایی اجسام سنگین، نصب تجهیزات سنگین و ایمن‌سازی مکان‌های مختلفی همچون کارگاه‌ها استفاده می‌شود.
  • انکر بولت برای اتصال قطعات مختلف به سطح‌ی با جنس بتنی، معمولا از انکر بولت‌ها استفاده می‌کنند. در بخش انتهایی انکر پیج رزوه‌ای وجود دارد که خود درون پوششی قرار داده می گیرد. این پوشش غالبا از جنس فلز یا پلاستیک است که کمک می‌کند قطعه به درستی درون بتن جای‌گیری شود. انکر بولت در مکان‌های مختلفی همچون نصب قطعات، انواع سقف کاذب و پارتیشن، پنل پیش ساخته بتنی و غیره بکار می‌رود.
  • یو بولت در صنعت پتروشیمی و برای پشتیبانی از لوله‌ ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که در کنار نام آن یک عدد درج می‌شود نشان‌دهنده آن است که این قطعه برای همان سایز لوله بکار می‌رود.
  • جی بولت یا پیچ خم، از انواع بولت است که به عنوان متصل‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • رول بولت از اسمبل کردن اجزای مختلفی مانند مهره، واشر و یک پیچ رولی با سر مخروطی شکل بدست می‌آید و در متصل کردن قطعات فلزی به سطح‌های سنگی یا بتنی با هدف افزایش حجم اتصالات بکار می‌ رود.
  • هنگر بولت  معمولا برای اتصالات به تجهیزات چوبی از کاربرد دارد. در آن بدنه استوانه‌ای شکل پوشیده از رزوه است و مقاومت قابل توجهی دارد.
  • استاد بولت نوعی پیچ متصل کننده است که از دو طرف ابتدایی و انتهایی بدون سر ساخته شده و دارای استحکام بسیاری است. استاد بولت به صورت B7، B8 و B16 گریدبندی می‌شود.

کاربرد استاد بولت در صنعت

تنوع مصارف استاد بولت در صنایع، بسیار زیاد است و در عین آن‌که احتمالا به نظر نیاید، یکی از اعضای حیاتی محسوب می‌شود. این کاربردها شامل موارد زیر هستند:

  • نصب انواع داربست و اتصالات پیش ساخته
  • مونتاژ سیستم‌های تهویه و اتصالات لوله
  • بردهای الکترونیکی و مونتاژ شاسی دستگاه‌ها
  • اتصال بدنه هواپیما و نصب موتور
  • نصب خرپا، قاب فلزی، اتصال تیر و ستون‌های فلزی
  • اتصال قطعات چوبی، پلاستیکی و فلزی

مزایای استفاده از بولت ها چیست؟

  • مقاوم در برابر نیروی کششی، برشی و پیچشی
  • امکان نصب آسان به علت آچار و سوراخ‌کاری
  • ایجاد اتصال مقاوم در برابر لرزش و ارتعاش
  • دارای هزینه کم‌تر نسبت به دیگر روش‌های نصب

نکات مهم

ایجاد اتصال مستحکم و مقاوم، در گرو استفاده از بولت مناسب و در نظرگیری نکات مهی است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم. برای مثال مهم است که جنس متناسب با محیط، اندازه به تناسب نیروی وارده و ضخامت قطعه، نوع رزوه بسته به نوع مهره و کاربرد و نوع سر متناسب با تجهیزات موجود انتخاب گردد.

همچنین پیش از نصب، سطح باید از آلودگی، چربی و زنگ‌زدگی تمیز شده باشد، فرآیند سوراخ‌کاری با دقت انجام گیرد و واشر برای توزیع مناسب فشار بکار گرفته شود. پس از نصب نیز اقدامات احتیاطی را فراموش نکنید. برای مثال مهم است که از محکم بودن اتصال، اطمینان حاصل کنید، از آچار مناسب با سایز سر و از چسب مخصوص یا قفل مهره برای جلوگیری از شل شدن استفاده نمایید.

جمع بندی

بولت نوعی اتصال‌دهنده به شکل پیچ است که در جنس‌های مختلفی مانند فولادی، برنجی و استیل ضدزنگ ساخته می‌شود و امکان اتصال قطعات مختلف با جنس‎های متفاوت را فراهم می‌سازد. آن ها دارای انواع مختلف با کاربری‌های متنوعی هستند که به علت برخورداری از مزایایی مانند مقاومت در برابر لرزش، نیروهای مکانیکی، هزینه مناسب و غیره، عضوی مهم در صنایع به شمار می‌آید.